آبیاری یونجه از آن‌جایی اهمیت بالایی دارد که یونجه در تغذیه دام‌ها نقش مهمی دارد و ایران نیز در منطقه‌ای خشک و گرم سیر واقع شده و این به ما می‌گوید که ما چراگاه پایداری برای دام‌های خود نداریم و از طرفی هم تولید دام به روش صنعتی را نمی‌توان با مراتع انجام داد و این‌جاست که کشت گیاهان علوفه‌ای برای ما پر اهمیت می‌شود.
سطح زیر کشت بونجه در جهان ۳۲ میلیون هکتار است که ۱۱ میلیون از آن در آمریکا است و ۶۰۰ هزار هکتار در ایران کشت یونجه داریم. میانگین برداشت بونجه در ایران پایین‌تر از سطوح جهانی است و حدود ۱۱ تن در هکتار است که بسیار کم است و باید افزایش پیدا کند. کوددهی یونجه و آبیاری یونجه مسائل مهمی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند.
چرا یونجه ملکه گیاهان علوفه‌ای است؟
بسیاری دیده‌ام که در زمستان‌ها یونجه یا دیگر غذاهای دامی مانند ذرت نایاب شده‌اند و دامداران برای یافتن اندکی علوفه برای احشام به شهرهای دیگر نیز می‌روند. این مسائل نشان‌دهنده‌ی اهمیت بالای گیاهان علوفه‌ای است و یونجه در بین این گیاهان علوفه‌ای برتری خاصی نسبت به دیگر گیاهان دارد.
یونجه برتری دارد زیرا تا ۲۰ درصد از کل محتوای آن را پروتئین تشکیل می‌دهد، همچنین یونجه تنوع در مصرف بسیار بالایی دارد و می‌تواند به صورت محصول تازه، خشک و سیلوی یونجه مورد استفاده قرار می‌گیرد. یونجه سازگاری بالایی با انواع شرایط اقلیمی و خاک‌های متفاوت دارد به شکلی که با داشتن ریشه‌های عمیق می‌تواند آب نواحی لایه‌های مختلف خاک و آب باران را به خوبی جذب کند.
- دارابودن درصد بالایی از پروتئین
- خوش خوراکی و قابلیت هضم بالا
- تنوع در مصرف
- سازگاری بالا در اقلیم‌های مختلف
- عمیق بودن ریشه و استفاده از مناطق مختلف خاک
تعریق و تبخیر در گیاه یونجه به چه شکلی است؟
یونجه می‌تواند در محدوده دمایی ۵ تا ۴۵ درجه رشد و نمو داشته باشند و دمای ۱۰ تا ۳۲ درجه می‌تواند بهترین دما برای کشت یونجه باشد. این شرایط و محدوده‌ی دمایی به خوبی در خوزستان مشاهده می‌شود و یونجه در خوزستان طول رشد بسیار بالایی دارد و تعدادهای چین‌های بیشتری را نسبت به مناطق سردسیر خواهیم داشت.
مقداری تبخیر در شرایط که یونجه رشد کرده و پوشش گیاهی دارد در بالاترین سطح خود است و هنگامی که یک چین برداشت را انجام دهیم و پوشش گیاهی کاهش پیدا کند تبخیر بسیار کاهش می‌یابد و محدود به سطح خاک می‌شود. در واقع به نظر می‌رسد رشد و افزایش عملکرد یونجه همزمان با افزایش تبخیر اتفاق می‌افتد و حداکثر رشد گیاه همزمان با حداکثر تبخیر و تعرق اتفاق می‌افتد.
در واقع می‌توان گفت در روزهای ابتدایی سال و بهار و تابستان دما بسیاری بالاست و تبخیر و تعریق هم بالاست و رشد یونجه هم بالاست و تعداد چین برداشتی بسیار زیاد است. اما در روزهای پایانی سال دما کاهش می‌یابد، تبخیر کاهش می‌یابد و رشد و چین برداری نیز کاهش می‌یابد.
تخمین نیاز آبی یونجه
برای محاسبه نیاز آبی بونجه باید بتوانیم میزان تبخیر آب از گیاه بونجه را تخمین بزنیم که کاری علمی و پیچیده است. یک بار در دهه ۷۰ و در دزفول و مهران توسط محققی به نام فرشی و همکارانش تحقیقی انجام شد که نتایج آن را در جدولی ارائه دادند و ما آن را در اینجا ارائه می‌دهیم. در واقع ما باید سعی کنیم میزان آبی را که از گیاه تبخیر شده را به اضافه آب مورد نیاز برای رشد را تامین کنیم.
به بیان دیگر حداقل میزان آبیاری یونجه باید در سطح مقادیر میزان تبخیر آب از گیاه یونجه باشد.
برنامه ریزی آبیاری یونجه
سوال مهمی که ممکن است ذهن شما را به خود درگیر کرده باشد این است کی باید یونجه را آبیاری کنم که بیشترین بازدهی رو بگیرم؟
آبیاری باید دقیقا همزمان با کاهش عملکرد یونجه ناشی از کمبود رطوبت خاک انجام شود. ما باید با روش‌های قدیمی که همه کشاورزان با آن آشنا هستند میزان رطوبت خاک را تشخیص دهیم و هر گاه میزان رطوبت خاک لایه‌های عمق اطراف ریشه به حد ۵۰ درصد رسید آبیاری را انجام دهیم.
مقداری از خاک عزیز ایران‌زمین در مشت خود بگیرید و با انگشتان خود بافت و ذرات آن را فشار دهید. یک‌بار دو سه روز پس از آبیاری و یک بار با فاصله بیشتر تا بتوانید میزان رطوبت خاک را تشخیص دهید.
البته همه چیز را که نمی‌توان با حس و لامسه متوجه شد. پس ما در اینجا یک جدول برای شما آماده کرده‌ایم که حاصل تحقیقات محمد خرمیان پیرامون آبیاری گیاه یونجه است و امیدواریم برای شما موثر واقع شود.
جدول بالا برای سنجش میزان رطوبت خاک است که دقیق‌ترین روش برای آبیاری یونجه است. اما اگیر نخواستید صرفا از روش بالا پیش بروید می‌توانید از جدول و برنامه آبیاری یونجه زیر نیز استفاده کنید تا متوجه شوید به طور دقیق هر چند روز یک‌بار باید اقدام به آبیاری یونجه بنمایید. البته که شما خود بسیار با تجربه و آگاه هستید و اظهارات ما جسارتی بیش نیست. فقط این موارد را ذکر کردیم تا شاید اگر کسی نسبت به آبیاری یونجه آگاهی کاملی ندارد آگاه شود.
دقت کنید که تنش‌های رطوبتی ارتباط مستقیمی با بافت خاک دارند. این مشخص است که اگر بافت خاک سبک باشد آب به راحتی از بین لایه‌های خاک عبور می‌کند به نقاط عمیق‌تر می‌رود و اگر خاک سنگین‌تر باشد آب در اطراف ریشه باقی می‌ماند و می‌تواند آبیاری را کمتر انجام دهید.
کشتتان پر بار و دل‌هایتان شاد.