کلسیم نیترات یا همان نمک نروژی یکی از بهترین و پرکاربردترین کودهای مورد استفاده در باغات و مزارع ایران است. این کود دارای مقادیر بالایی از نیتروژن و کلسیم است که نیازهای کلسیم و نیتروژن را به خوبی تامین می‌کند. گیاهانی وجود دارند که به میزان بیشتری کلسیم به نسبت دیگر گیاهان نیاز دارند، گیاهانی همچون گوجه‌فرنگی نیاز قابل توجهی به کلسیم دارند و یکی از بهترین کودها برای تامین این نیاز کلسیم نیترات است.
خوشبختانه کلسیم نیترات یکی از کودهایی است که به مقدار کافی در ایران تولید می‌شود و نیاز خاصی به واردات ندارد. این کود به میزان کافی در کارخانجات صنعتی تولید می‌شود و کشاورزان عزیز ایرانی می‌توانند از این کود برای کشت و زراعت خود استفاده کنند.
کلسیم نیترات چیست؟
کلسیم نیترات یک نمک معدنی و غیر آلی کلسیم است که از کلسیم و نیترات تشکیل شده و در محیط به سرعت آب جذب کرده و به شکل کلسیم نیترات چهار آبه Ca(NO3)2.4H2O در می‌آید. نیترات کلسیم یک ترکیب جامد دانه‌ای سفید رنگ یا سفید مایل به خاکستری است که غالبا در کشاورزی و به عنوان کود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی نیترات کلسیم
نیترات کلسیم نیز همانند دیگر مواد شیمیایی دارای برخی خواص فیزیکی و شیمیایی است که بهتر است برای استفاده بهینه از این ماده از آنها مطلع باشیم. در جدول زیر برخی از این خواص شیمیایی و فیزیکی به اختصار بیان شده است:
| عنوان | مقادیر |
|---|---|
| فرمول مولکولی | Ca(NO3)2 |
| جرم مولی | 164.088 g/mol (anhydrous) 236.15 g/mol (tetrahydrate) |
| ظاهر | جامد دانه‌ای سفید رنگ |
| چگالی | 2.504 g/cm3 (anhydrous) 1.896 g/cm3 (tetrahydrate) |
| نقطه ذوب | 561 °C (1,042 °F; 834 K) (anhydrous) 42.7 °C (109 °F; 316 K) (tetrahydrate) |
| نقطه جوش | decomposes (anhydrous) 132 °C (270 °F; 405 K) (tetrahydrate) |
| انحلال‌پذیری در آب | anhydrous: 1212 g/L (20 °C) 2710 g/L (40 °C) |
| انحلال‌پذیری | انحلال‌پذیر در آمونیاک تقریبا غیرقابل حل در نیتریک اسید |
| اسیدیته | ۶ |
تولید نیترات کلسیم (منبع)
روشهای متفاوتی برای تولید کلسیم نیترات وجود دارد و اولین تلاش‌ها برای تولید آن در سال ۱۹۰۵ انجام شد. نمک نروژی همان‌طور که از نامش پیداشت اولین بار در نروژ و در سال ۱۹۰۵ توسط فرایند Birkeland-Eyde تولید و سنتز شد.
برخی دیگر از روشهای تولید نیترات کلسیم به شرح زیر است:
واکنش سنگ آهک و نیتریک اسید
CaCO3 + 2 HNO3 → Ca(NO3)2 + CO2 + H2O
Ca5(PO4)3OH + 10 HNO3 → 3 H3PO4 + 5 Ca(NO3)2 + H2O
واکنش نیترات آمونیم و کلسیم هیدروکسید
2 NH4NO3 + Ca(OH)2 → Ca(NO3)2 + 2 NH4OH
در گذشته حجم بالایی از نیاز کشور به این کود از طریق واردات تامین می‌شد اما اکنون تولیدکننده گان کلسیم نیترات ایرانی در کشور وجود دارد و می‌توانند نیاز کشور به این کود مهم را تامین کنند.
کاربردهای کلسیم نیترات
با اینکه اصلی‌ترین کاربرد کلسیم نیترات استفاده از آن به عنوان کود کشاورزی است اما مصارف دیگری برای این ماده تعریف می‌شود و می‌توان در بخش‌های مختلف از آن بهره برد. در ادامه به برخی از کاربردهای نیترات کلسیم خواهیم پرداخت:
لیست کاربردهای نیترات کلسیم
- کودهای کشاورزی
- به عنوان ماده واسط در صنایع شیمیایی
- به عنوان ماده اکسنده در کبریت‌سازی
- به عنوان ماده اکسنده در آتش‌بازی‌ها
- استفاده در صنعت آب و فاضلاب
- تسریع‌کننده بتن در صنعت ساختمان
- یک ماده مهم و کاربری در تولید لاتکس
- انحلال این ماده بسیار گرماگیر است و به همین دلیل گاهی در بسته‌های سرما استفاده می‌شود
بهترین کود کلسیم نیترات
اصلی‌ترین و مهم‌ترین کاربرد کلسیم نیترات در کشاورزی می‌باشد. در واقع اگر بخواهید همزمان کلسیم و نیتروژن مورد نیاز مزرعه خود را تامین کنید به این ماده نیاز خواهید داشت. این کود به طور معمول ۱۵ درصد ازت به صورت نیترات و ۲۶ درصد کلسیم دارد که کاملا در آب محلول است.
طریقه مصرفه نیترات کلسیم
طریقه مصرف کلسیم نیترات نیز همانند دیگر کودهای کشاورزی به دو شکل محلول پاشی و آبیاری می‌باشد که جزئیات آنها را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید.
| نوع محصول | کود آبیاری | محلول‌پاشی |
|---|---|---|
| باغی | ۲۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار | ۳ تا ۵ کیلوگرم در هزار لیتر آب |
| زراعی | ۱۰ تا ۳۰ کیلوگرم در هکتار | ۲ تا ۳ کیلوگرم در هزار لیتر آإ |
فواید کلسیم برای گیاهان
کلسیم نقش‌های زیادی در زندگی گیاهان و انسان‌ها دارد، تفاوتی ندارد که یک انسان باشید یا یک گیاه، شما باید نیاز خود به کلسیم را تامین کنید. حتما خواهید پرسید چرا؟ به دلایل زیر:
کلسیم در حفظ پایداری سلول و نفوذپذیری آن نقش مهمی دارد و در تقسیم و بزرگ شدن سلول نقش مهمی دارد. پس اگر می‌خواهید گیاه شما سریع‌تر رشد کند و تقسیم سلولی بهتری داشته باشد بهتر است از کلسیم استفاده کنید.
به بیان دیگر اگر گیاهان شما کلسیم کافی دریافت نکنند بافت‌های گیاهی جدید مانند نوک ریشه، نوک شاخه‌ها و برگ‌های جوان نمی‌توانند به درستی و کاملی ایجاد شوند. البته این تنها مورد اثر کلسیم نیست، اگر گیاه شما کلسیم نداشته باشند سریع‌تر شروع به پژمرده شدن می‌کنند و از بین می‌روند.
کلسیم در گیاه می‌تواند تنظیم باز و بسته شدن روزنه‌ها و فتوسنتز منجر به افزیش رشد گیاه شده و گیاه را در شرایط محیطی نامناسب با شرایط سخت سازگار می‌کند.
- پوسیدگی میوه ها
- لکه تلخ میوه ها
- سیاه شدن گلگاه
- چوب پنبه ای شدن میوه ها
- سرمازدگی گیاه و میوه ها
- کاهش عمر میوه ها و گل های زینتی
- کاهش مقاومت به بیماری ها
- ویزگی های کود نیترات کلسیم
- قابلیت جذب بالا و مستقیم کود
- افزایش عملکرد و کیفیت محصول و افزایش اندازه میوه ها
- استحکام دیواره سلولی و در پی آن استحکام شاخ و برگ و میوه گیاهان
- افزایش عمر انباری محصولات باغی و سبزیجات و بهبود وضعیت بازار پسندی آنها
- کاهش از دست دهی آب میوه ها و سبزیجات پس از برداشت
- افزایش مقاومت گیاه به آفات و بیماری ها
- افزایش مقاومت گیاه در برابر کم آبی
- افزایش مقاومت گیاه هنگام سرمازدگی
- رشد هرچه بهتر ریشه
- افزایش جذب بیشتر عناصر غذایی پتاسیم و منیزیم
کلسیم نیترات در کشاورزی
همان‌طور که می‌دانید غالب خاک‌های ایران دارای درصد بالایی از آهک می‌باشند و برخی از مردم تصور می‌کنند که این آهک برای تامین نیاز زمین به کلسیم کافی است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که این طور نیست و کلسیم موجود در حال قابل انحلال نیست و گیاه نمی‌تواند از آن استفاده کند و کشاورزان برای تامین کلسیم خاک باید اقدام به استفاده از کودهای نیترات کلسیم بکنند.
حال در ادامه به نقش نیترات کلسیم در گیاهان مختلف و نحوه استفاده از آن در مزارع مختلف خواهیم پرداخت. کلسیم نیترات را می‌توان در گیاهان مختلفی همچون پسته، سیب زمینی، درخت سیب، مرکبات، صیفی‌جات، هندوانه و بادام استفاده کرد و منجر به افزایش باروری گیاهان شد.
- کلسیم نیترات برای خربزه
- کلسیم نیترات برای پسته
- کلسیم نیترات برای یونجه
- کلسیم نیترات برای گوجه
- کلسیم نیترات برای خیار
- کلسیم نیترات برای سیب زمینی
نیترات کلسیم برای سیب (منبع)
یکی از مهم‌ترین مسائل در دوران رشد و نمو درخت سیب استفاده از منبع مناسب نیتروژن برای درخت سیب می‌باشد. بهترین منبع نیتروژن برای درخت سیب نیترات‌ها می‌باشند که ترکیب کلسیم نیترات یکی از بهترین گزینه‌ها برای تامین این نیاز می‌باشند، چرا که گیاه علاوه بر به دست آوردن نیتروژن به میزان کافی از کلسیم و فواید آن بهره‌مند می‌شود.
کلسیم نقش مهمی در تقسیم سلولی و استحکام دیواره سلولی و کنترل غشای پلاسمایی مواد مغذی و جذب آب دارد. همه این فرآیندها به داشتن یک منبع کود کلسیم محلول در دسترس گیاه بستگی دارد که به طور مداوم گیاه را تغذیه کند. بدون کلسیم، سلامت گیاه و کیفیت محصول به شدت به خطر می افتد.
از آنجایی که کلسیم با آب از طریق ریشه جذب می شود، حلالیت بالای منبع کلسیم ضروری است. نیترات کلسیم به دلیل حلالیت آن در مقایسه با سایر مواد افزودنی کلسیمی خاک، ابزار مهمی برای پرورش دهندگان است. منابع کلسیم نامحلول باروری کلسیم کافی را در طول دوره های جذب بحرانی فراهم نمی کنند.
نیترات کلسیم برای هندوانه (منبع)
کلسیم نیترات یکی از بهترین کودها برای تامین و انحلال‌پذیری صد در صدی کلسیم و نیتروژن در خاک است. کلسیم نیترات می‌تواند مقاومت هندوانه در برابر بیماری‌ها و استرس‌های محیطی را تا اندازه‌ی قابل توجهی افزایش دهد و بدین سبب کیفیت محصول و بازدهی مزرعه را تا حد قابل قبولی افزایش دهد.
یکی از تاثیرات مهم کلسیم نیترات برای هندوانه افزایش سرعت و کیفیت نقل و انتقال مواد مغذی از ریشه به سرتاسر گیاه است. این اثر منجر به افزایش رشد گیاه و بازدهی مزرعه می‌شود.