کوددهی درخت انگور یکی از مهم‌ترین مراحل مدیریت و نگه‌داری باغ‌های انگور است که کشاورزان تا کنون از آن غافل بوده‌اند و چندان اهمیتی برای آن قائل نیستند. اما اکنون که قیمت انگور متناسب با تورم افزایش یافته است و باغداری سودآور شده است کشاورزان به سراغ باغ‌های رها شده خود رفته‌اند و اقدام به بازسازی آنها نموده‌اند.
چه بسیار باغ‌هایی که به دلیل عدم رسیدگی با کاهش باردهی مواجه شده‌اند و بعضا حتی از بین رفته‌اند. اما اکنون یک باغ معمولی می‌تواند خرج یک خانواده را به طور کامل پوشش دهد و برای گذران زندگی کشاورز کافی است. باغ‌های انگور نیاز به رسیدگی و نگه‌داری دارند و یکی از مراحل مهم رسیدگی و نگه‌داری باغ‌های انگور کوددهی باغ انگور است.
منابع و برنامه کودی درخت انگور
۱. کودهای حیوانی
کودهای حیوانی پوسیده یکی از بهترین و موثرترین کودهای حاوی مواد آلی برای بهبود ساختار خاک و تامین کربن مورد نیاز گیاهان هستند. توصیه می‌شود در آخر زمستان از این کود به مقدار ۵ کیلو گرم در هر چال و به صورت چالکود برای درخت انگور استفاده شود.
دقت کنید که الزاما باید از کودهای حیوانی پوسیده استفاده کنید تا علف‌های هرز و آلودگی‌ها وارد باغ انگور و تاکستان نشوند. برای اینکه از روش پوساندن کودهای حیوانی مطلع شوید می‌توانید ویدیوی زیر را مشاهده کنید.
۲. کودهای اسید هیومیک
اسید هیومیک یکی از بهترین کودهای ارگانیک است که می‌توانید برای تاکستان خود استفاده کنید. این کود منجر به افزایش جذب مواد غذایی به ریشه گیاه می‌شود و در کنار دیگر کودها بازدهی باغ انگور را تا ۴۰ درصد افزایش می‌دهد. همچنین این کود تاثیر به سزایی در بهبود ساختار خاک دارد. در جدول زیر می‌توانید خلاصه‌ای از نحوه استفاده و عملکرد هیومیک اسید در تاکستان را مشاهده کنید.
۳. کودهای اسید آمینه
پروتئین‌ها از مهم‌ترین اجزای ساختار سلولی هستند و اگر گیاه نتواند اسید آمینه مورد نیاز خود برای ساخت این پروتئین‌ها را تامین کنید فرایندهای مختلف ریستی گیاه با اختلال مواجه می‌شوند. کودهای اسید آمینه فواید زیادی برای درخت انگور دارند که برخی از آنها به شرح زیر است:
۱. افزایش مقاومت گیاه در حین تنش‌های محیطی
۲. تاثیر بر روزنه‌های هوایی
۳. تقویت سیستم ایمنی گیاه
۴. القا فرایند گرده‌افشانی
۵. افزایش کمی و کیفی محصول
۶. افزایش دوره نگه‌داری و ماندگاری محصول
۷. افزایش سرعت رسیدن خوشه‌های انگور
۸. افزایش جذب عناصر ریز مغذی
۴. کودهای زیستی
کودهای زیستی کودهایی هستند که شامل میکروارگانیسم‌های زنده‌‌ای هستند که فواید بسیاری برای خاک دارند. این میکروارگانیسم‌ها باید به صورت طبیعی در خاک حضور داشته باشند اما به دلایل مختلف و مدیریت غیراصولی مزارع درصد این کودها بسیار کاهش یافته است و منجر به فقط خاک از نظر وجود این عوامل شده است.
کودهای زیستی خود نیز انواعی دارند، برخی از تثبیت کننده نیتروژن، برخی تثبیت کننده فسفر و برخی تثبیت کننده پتاسیم هستند. این کودها بسیار مفید و باارزش هستند و شاید نسل آینده کودهای کشاورزی همین کودهای زیستی باشد.
۵. کودهای شیمیایی
شاید با شنیدن نام کودهای شیمیایی به این فکر باشید که این کودها مضر هستند و برای زمین‌های کشاورزی مناسب نیستند، اما این‌طور نیست. مسئله مهم در کودهای شیمیایی مدیریت کودی و استفاده از کودهای با کیفیت است. متاسفانه کودهای بی کیفیت در بازار وجود داشته و به فروش می‌رسند.
هر گاه بخواهیم یک زمین را بررسی کنیم عوامل مختلفی در باردهی یا عدم باردهی زمین دخیل هستند و به این دلیل نیز نمی‌توان به طور قطع تاثیر کودهای شیمیایی بی کیفیت را تشخیص داد. پس در خرید کودها به عواملی همچون میزان ذرات سنگین، درصد خلوص و مواد پایه تشکیل دهنده کود دقت کنید.
برای تغذیه درخت انگور می‌توان از ترکیب‌های کودی متفاوتی مانند پتاسیم نیترات، سولفات پتاسیم و پتاسیم کلرید استفاده کرد. توصیه ما برای کودهای کشاورزی به شرح زیر است:
کوددهی درخت انگور
برای شروع کوددهی درخت انگور ابتدا آزمایش خاک انجام دهید تا مطمئن شوید که سطح فسفر و پتاسیم برای تولید میوه مناسب است. درخت انگور به تغذیه کمی نیاز دارند مگر اینکه خاک بسیار فقیر باشد. در همه خاک ها، سال دوم کاشت باید کوددهی انجام دهید را تا بتوانید بهره‌وری بالایی را از مزرعه خود بدست بیاورید.
حدود 100 گرم از یک کود متعادل مانند غذای گیاهی همه منظوره یا کمپوست با کیفیت بالا را در یک دایره دور از درخت انگور استفاده کنید. در سال های بعدی که تاک ها بزرگتر شدند می توانید نیم کیلو از این کود را با فاصله از پایه استفاده کنید. به خصوص اگر رشد شاخ و برگ در فصل قبل کند بوده یا رنگ شاخ و برگ ضعیف باشد به این کود نیاز خواهید داشت.
کود را فقط زمانی اعمال کنید که جوانه ها در بهار شروع به متورم شدن کنند. کوددهی بعدی ممکن است باعث رشد گسترده در اواخر تابستان شود و گیاه را در برابر آسیب های زمستانی آسیب پذیرتر کند. افزودن کمپوست در یک حلقه دور تنه هر سال ایده خوبی است.
حدود کمبود، مطلوب و بیشبود عناصر غذایی در انگور
قبل از اینکه بخواهیم علائم ظاهری کمبود مواد غذایی در انگور را بررسی کنیم باید یک دید کلی نسبت به درصد و میزان مواد غذایی و اینکه چه میزان از عناصر در درخت انگور کم و چه میزان از عناصر مطلوب می‌باشد. در جداول زیر می‌توانید اطلاعات مربوط حدود مورد نیاز از عناصر را ببینید و بررسی کنید.
علائم ظاهری کمبود مواد غذایی
۱. کمبود نیتروژن در انگور
نیتروژن اساسی‌ترین و اصلی‌ترین پیش ماده مورد نیاز گیاهان برای رشد و تشکیل میوه است و درخت انگور هم از این موضوع مستثنی نیست. نیتروژن منجر به افزایش رشد برگ‌ها، گلها و در نهایت خوشه‌های انگور می‌شود. اگر نیتروژن کافی در دسترس گیاه باشدخوشه‌هایی با ظاهر و وزن مناسب خواهیم داشت.
در صورت کمبود نیتروژن در گیاه شاهد برگ‌هایی کمر‌نگ و مایل به زرد خواهیم بود و در ادامه رشد برگ‌ها و ساقه‌ها کاهش می‌یابد و در نهایت منجر به کاهش بهره‌وری کل در انگور می‌شود. در واقع این نیتروژن است که در ساختار کلروفیل‌ها گیاه ایفای نقش می‌کند و منجر به تولید و سوخت و ساز در گیاه می‌شود و رنگ سبز یک اثر جانبی از این فرایند است و چندان اهمیتی ندارد.
چیزی که در گیاه اهمیت دارد سوخت و ساز و رشد و افزایش برگ و گل و میوه است که همه و همه تنها با وجود نیتروژن امکان پذیر است.
۲. کمبود فسفر در انگور
فسفر دومین عنصر پر کاربرد و اساسی مورد نیاز گیاهان است که در انگور نیز نقش به سزایی دارد. به طور خاص کمبود فسفر در انگور منجر به کاهش رشد شاخه ها و ریشه‌ها شده و منجر به کوچک شدن قابل توجه برگ‌ها و برگشتن آنها به عقب می‌شود. در عمل نیز کمبود فسفر نقل و انتقالات گیاهی و تبدیلات مواد اساسی را محدود می‌کند، به طور مثال در صورت کمبود فسفر تبدیل قند به نشاسته و تشکیل آنتوسیانین در برگ‌ها متوقف می‌شود.
همچنین در طاهر برگ‌ها می‌توانیم تغییر رنگ از سبز به بنفش را در حاشیه برگ‌ها و به صورت نقطه‌هایی در سراسر برگ‌ها شاهد باشیم.
۳. کمبود پتاسیم در انگور
سومین و آخرین عنصر اصلی در گیاهان پتاسیم است. پتاسیم در تولید قندها و جابه‌جایی آنها و تولید پروتئین نقش اساسی دارد و همان‌طور که می‌دانید یکی از عوامل اصلی سنجش کیفیت خوشه‌های انگور شیرینی حبه‌های انگور است. همچنین پتاسیم نقش مهمی در مدیریت آب در گیاه و کاهش هدر رفت و مقابله گیاه با تنش‌های خشکی دارد.
از نشانه‌های اصلی کمبود پتاسیم تغییر رنگ برگ‌ها از زرد به رنگی مایل به قرمز است که از حاشیه‌های برگ شروع می‌شود و تا رگبرگ‌های مرکزی کشیده می‌شود. اگر کمبود پتاسیم شدید باشد رشد درخت و خوشه‌های به شدت کاهش می‌یابد و خوشه‌ها سفت و بد فرم می‌شوند. همچنین یک حالت خراب شدن یا کشمشی شدن خوشه را شاهد هستیم که از انتهای خوشه آغاز می‌شود.
۴. کمبود منیزیم در انگور
منیزیم از عناصر اصلی مورد نیاز گیاه نیست اما اگر مقدار آن در انگور کم شود شاهد کاهش بازدهی و کیفیت خوشه‌ها خواهیم بود. علائم کمبود منیزیم در انگور با تغییر رنگ منطقه‌ای در بین رگبرگ‌ها بروز می‌کند. همچنین حاشبه برگ‌های پیر نیز به قرمز و یا قهوه‌ای تغییر رنگ می‌دهد. کمبود منیزیم در انگور باعث مرگ ساقه‌ی انگور و از دست رفتن خوشه‌ها می‌شود.
همچنین کمبود منیزیم منجر به کاهش قند حبه‌ها انگور و کاهش میزان محصول می‌شود.
۵. کمبود کلسیم در انگور
کلسیم دیگر عنصر مهم در انگور است که کمبود آن به صورت نکروزه شدن سلول‌ها در حاشیه گیاه بروز می‌کند. برگ‌ها از کناره‌ها شروع به زرد شدن می‌کنند و در ادامه به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند. کمبود کلسیم در انگور باعث بافت مردگی و ضعیف شدن ساقه‌ها، نرم شدن میوه‌ها و کاهش مدت زمان نگه‌داری خوشه‌های انگور می‌شود.
همچنین کاهش کلسیم در انگور منجر به کاهش سفتی انگور، ریزش، قهوه‌ای شدن، و افزایش میزان ترک خوردگی میوه‌ها می‌شود.
۶. کمبود آهن در انگور
کمبود آهن در بیشتر نقاط ایران دیده می‌شود و موضوعی فراگیر محسوب می‌شود. کمبود آهن در انگور ابتدا در قسمت‌های جوان گیاه بروز می‌کند و با زرد شدن اطراف رگبرگ‌ها و امتداد آنها قابل تشخیص است. در واقع برگ در نهایت به یک برگ کامل زرد با رگبرگ‌های سبز رنگ تبدیل می‌شود.
۷. کمبود روی در انگور
روی دیگر عنصر ریزمغذی مهم در انگور است که وجود آن ضروری محسوب می‌شود. در صورت کمبود روی در انگور شاهد زردی کلروفیل‌ها و تغییر رنگ بین رگبرگ‌ها به سبز تیره یا رگه‌های کوچک به صورت نوار پهن سبز رنگ مشاهده می‌شود. کمبود روی در انگور باعث تولید خوشه‌هایی نامرتب با تعداد حبه‌های بسیار کمتر از حد معمول می‌شود.
روش های کوددهی درخت انگور
کوددهی به موقع به درختان انگور مانند سایر درختان میوه باعث مقاومت در برابر بیماری و افزایش میزان باردهی درخت خواهد شد. کوددهی درخت انگور به دو روش صورت می گیرد:
۱. پاشش بستر
در این روش کوددهی کودهای جامد یا مایع اطراف خاک بستر درخت انگور پاشیده می شود. سرعت جذب کود در این روش بسیار پایین است و بیشتر از کودهای مایع استفاده می شود.
۲. چالکود
روش چالکود در کوددهی درخت انگور بسیار موثر است. در این روش، اطراف درخت گودال هایی به عمق 30 الی 45 سانتی متر در فواصل 50 الی 100 سانتی متر کنده شده و کودهای جامد در آنها ریخته می شود. سرعت جذب کود در این روش، بسیار زیاد است و بیشتر از کودهای حیوانی استفاده می شود.
۳. محلول پاشی
در محلول پاشی عناصر موجود در کود به سرعت جذب درخت شده و بیشترین تاثیر را بر مراحل رشد خواهد داشت. محلول پاشی در زمان های مختلف برحسب نیاز گیاه انجام می شود.
۴. کوددهی با آبیاری
در این روش کودهای مورد نظر در مراحل مختلف رشد درخت انگور به آب آبیاری اضافه شده و به گیاهان می رسد. این روش مقرون به صرفه است و مقدار مناسبی از خود را در اختیار درختان قرار خواهد داد.
زمان کوددهی درخت انگور
بهترین زمان کوددهی درخت انگور مراحل رشد این گیاه است که در ادامه شرح داده می شود.
1-چالکود زمستانه
چالکود زمستانه با استفاده از کودهای دیر رها شونده صورت می گیرد تا در دوره رشد، گیاه را به راحتی تغذیه کند.
2-تورم جوانه ها زیر پوست (تشکیل برگ)
در این مرحله از رشد می توانید کود کامل استفاده کنید که حاوی عناصر ماکرو و میکرو است و نیازهای درخت را کاملا تامین می کند.
3-ظهور خوشه گل (قبل از باز شدن گل)
درخت انگور در این دوره عناصری مانند روی، نیتروژن، بور و دیگر ریزمغذی ها را نیاز دارد. کود فروت ست بهترین کود برای دوره گلدهی است.
4-دو هفته پس از تشکیل گلها
هیومیک اسید، کود ریزمغذی و کود کامل ۲۰-۲۰-۲۰ بهترین کوددهایی هستند که در زمان شروع میوه دهی می توانید از آنها استفاده نمایید.
5- ارزنی شدن میوه
بهترین کود در مرحله تشکیل میوه کود پتاسیم بالا است که اگر با آهن ترکیب شود باعث سبزی برگ درختان و بهبود کیفیت محصول می شود. کودهای حاوی منیزیم نیز برای کمک به ساخت کلروفیل بسیار مفید هستند. محلول پاشی کود سیلیکات پتاسیم نیز در صورت احتمال آفتاب سوختگی توصیه می شود.
6-غوره شدن
در مرحله تولید غوره مصرف کود آمینواسید و کودهای حاوی فسفر و کلسیم بسیار مفید است.
7-شروع رنگ دادن
در این مرحله کودهای پتاس بالا و قرص جیبرلیک اسید به رشد بهتر میوه ها و تولید میوه با کیفیت کمک خواهند کرد.
بهترین زمان کوددهی درخت انگور
درخت انگور در شروع هر فصل یعنی 4 مرتبه سال باید کوددهی شود. در این بین کوددهی بهاره درخت انگور بسیار مهم است زیرا باعث افزایش باردهی می شود. بهترین زمان کوددهی درخت انگور نیز اول صبح یا غروب است و حتما باید پس از کوددهی آبیاری انجام شود.
عوارض کوددهی بیش از اندازه درخت انگور
اگرچه کوددهی یک مرحله ضروری برای تامین مواد مغذی مورد نیاز درخت انگور است و باعث افزایش مقاومت و باردهی می شود اما زیاده روی در آن باعث می شود ریشه های درخت از بین برود. برخلاف باور عمومی کوددهی زیاد هرگز باعث افزایش باردهی نخواهد شد. کود اضافی آوندهای ریشه را مسدود کرده و رشد درخت را مختل می کند. بنابراین همیشه به اندازه و با مشورت یک کارشناس باغ خودتان را کوددهی کنید.