یکی از مسائل مهم در مورد کشت های گلخانه‌ای مدیریت دمای داخل گلخانه و استفاده از سیستم گرمایشی گلخانه است. در واقع این موضوع بیشتر در نواحی غیر از نواحی گرمسیر مانند خوزستان به عنوان یک مسئله شناخته می‌شود. در واقع معضل اصلی خوزستان گرمای شدید و معضل مهم غرب کشور سرمای شدید است که باید حل شود.
گاهی سرما در غرب کشور به حدی می‌رسد که آب درون آوندهای گیاه هم ممکن است یخ بزند و راهی جز گاهش اتلاف گرما از گلخانه ها و استفاده از سیستم گرمایشی گلخانه نیست. سیستم های گرمایشی گلخانه هر کدام مزایا و معایبی دارند که در ادامه سعی خواهیم کرد به تفصیل آن ها را بیان کنیم.
انواع روش‌های اتلاف گرما در گلخانه‌ها
ابتدا و پیش از هر چیز باید روش‌های اتلاف گرما از گلخانه را شناسایی کنیم تا بتوانیم به تبع آن روش‌هایی را برای کاهش این اتلاف و افزایش گرمای داخل گلخانه پیدا کنیم.
۱. جابه‌جایی و نفوذ
در شب های سرد پاییز و زمستان هوای داخل گلخانه دو حالته می‌شود، بخشی از هوای گلخانه سرد می‌شود و در پایین و کنار گیاه قرار می‌گیرد و به آن آسیب می‌زند و قسمتی از هوا که گرم شده است به بالای گلخانه می‌رود و به پوشش بالایی گلخانه می‌چسبد.
در این حالت هوای گرم از درزها و شیارهای گلخانه خارج شده و به خارج از گلخانه می‌رود. به این ترتیب در لحظاتی که گیاهان به تمام گرمای محیطی نیاز دارند و دمای شب در هوالی منفی ۲۰ درجه است اندک گرمای گلخانه نیز از دست می‌رود. در این حالت بهتر است شکاف‌ها و درزها را پیش از شروع فصل سرما شناسایی کرده و ببندید.
در این صورت می‌توانید از خروج هوای گرم جلوگیری کنید و در ادامه برای افزایش دمای گرم از سیستم گرمایشی گلخانه استفاده کنید.
۲. تابش یا تشعشع
یک مسئله فیزیکی وجود دارد به نام تابش، هنگامی که شما یک جسم داغ را در محیطی سرد قرار دهید دما از جسم گرم به محیط خارج با تابش منتشر می‌شود و پوشش‌های پلی اتیلینی رایج گلخانه‌ها نیز نمی‌توانند مانع از این تابش بشوند. فرض کنیدیک فنجان چای داغ را در زمستان و در خانه ریخته‌اید و منتظر هستید تا کمی خنک شود و میل کنید. این دقیقا همان اتفاقی هست که برای گلخانه خیار یا گلخانه گوجه شما ممکن است بیفتد.
به تازگی پوشش‌های پلی اتیلینی تولید می‌شوند که از مواد ممانعت کننده عبور امواج مادون قرمز در ساخت آن‌ها به کار رفته است و به نظر می‌رسد می‌تواند نقش بسیار خوبی را در کاهش هدر رفت گرما ایفا کند.
۳. هدایت یا رسانایی
نوع سوم خروج گرما از گلخانه هدایت مستقیم یا رسانایی پوشش گلخانه است که منجر به خروج گرما از گلخانه می‌شود. هدایت گرمایی یکی از مهم‌ترین عوامل خروج گرما از گلخانه ها می‌باشد و به همین دلیل نیز هست که سعی می‌کنند پوشش های گلخانه‌ای را دو لایه بسازند تا هوای میان این دو لایه مانند شیشه‌های دو جداره خانه از هدایت گرما به خارج جلوگیری کند.
3 نوع سیستم گرمایشی گلخانه ها
سیستم گرمایشی گلخانه ای بسیار زیادی در بازار وجود دارند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. این سیستم های باید دو ویژگی اصلی داشته باشند:
- بتواند گلخانه در سردترین شب سال گرم کند
- حرارت را به صورت یکنواخت در سراسر گلخانه پخش کند
در واقع یک شب سرمای وحشتناک می‌تواند ثمره یک سال تلاش ما را به کلی نابود کند و ما از سیستم گرمایشی گلخانه استفاده می‌کنیم تا از همین یک شب پیشگیری کنیم. همچنین نمی‌توان حرارت را در یک نقطه متمرکز کرد و دیگر قسمت‌های گلخانه سردتر باشند. باید بتوانیم حرارتی را تامین کنیم که به سراسر گلخانه برسد.
ما سعی کردیم سیستم‌های گرمایشی گلخانه را در ۳ دسته اصلی برای شما طبقه بندی کنیم که به شرح زیر می‌باشد:
- استفاده از دیگ بخار
- استفاده از کوره‌های هوای گرم
- استفاده از گرم‌کننده‌های برقی
۱. دیگ بخار
روش دیگ بخار در گلخانه همانند سیستم‌های گرمایش از کف در ساختمان‌های جدید است که نصب می‌شوند. ما باید یک سیستم ایجاد کنیم که دیگه بخاری در خارج از گلخانه داشته باشیم و یک شبکه لوله در کف گلخانه و در ده سانتی‌متری از کف ایجاد کنیم که گرما را به گیاه و ریشه آن برساند. به این شکل گیاه می‌تواند در شرایط سخت سرمایی دوام بیاورد.
فواید
- گرم کردن بستر و ریشه گیاه
- آلوده نکرده هوای گلخانه
- گرم کردن یکنواخت گلخانه
معایب
- هزینه بالای ساخت دیگ بخار و لوله‌کشی
۲. کوره‌های هوای گرم
کوره‌های هوای گرم را نیز می‌توان هم در داخل و هم در خارج گلخانه نصب کرد و هوای گرم را با یک فن به داخل و کل مجموعه فرستاد.
فواید
- هزینه کمتر نسبت به روش دیگ بخار
معایب
- عدم یکنواخت پخش شدن گرما در گلخانه
- آلوده کردن هوای گلخانه به کربن و CO2
۳. گرم‌کننده‌های برقی
گرم‌کننده‌های برقی سیستم هایی متنوعی هستند که می‌توانید استفاده کنید. این سیستم‌ها گاه در گوشه‌ی گلخانه نصب می‌شوند یا در سقف قرار می‌گیرند.
فواید
- پایین بودن هزینه اولیه
- آسان بودن کار با دستگاه
- قابلیت تنظیم دقیق دما
- عدم ایجاد آلودگی در هوای گلخانه
معایب
- بالا بودن هزینه‌های جاری
- عدم یکنواختی دمای در برخی از مدل‌های گرم کننده
در نهایت به نظر می‌رسد راحت‌ترین و بهترین روش همین روش گرم‌کننده برقی باشد و اگر گلخانه دار بزرگ هستید می‌توانید از روش دیگ بخار استفاده کنید که بسیار نوین و جالب است.