آموزش کاشت سیب زمینی| باغچه| عمق کشت و برداشت

کاشت سیب زمینی همواره در بین محبوب‌ترین و پرسودتر محصولات قابل کشت در کشاورزی به شمار می‌آید، در واقع سیب زمینی کاران همواره یکی از ثروتمندترین کشاورزان هر منطقه هستند. کشت سیب زمینی (سولانوم تیوبروزوم) یک کشت نسبتا مکانیزه و با بهره‌وری بالا می‌باشد، با توجه به مشاهدات و شواهد به نظر می‌رسد هر کشاورز می‌تواند چند هکتار مزرعه سیب زمینی را کشت و مدیریت کرده و از هر هکتار بازدهی حوالی ۳۰ تا ۸۰ تن سیب زمینی به دست بیاورد.

البته مشخص است که هر زمینی و هر کشاورزی توانایی دست‌یابی به این بازدهی و سود را ندارد و ملزومات و امکاناتی برای دست یابی به هدف نیاز است که در ادامه به طور مختصری به آن‌ها خواهیم پرداخت.

اصول کاشت سیب زمینی

قبل از پرداختن به جزئیات کاشت این محصول درک اساسی از نحوه رشد سیب‌زمینی ضروری است. سیب زمینی از خانواده شب بو و دارای غده های نشاسته ای است که در زیر زمین رشد می کنند. این فرآیند با کاشت بذر سیب‌زمینی شروع می شود که با بذر سایر محصولات کمی متفاوت است. بذرهای این گیاه از طریق فرآیندی به نام جوانه زنی یا چیتینگ به دست می آیند.

چیت کردن گامی مهم در چرخه زندگی گیاه سیب‌زمینی است. این فرآیند شامل قرار دادن بذر سیب‌زمینی در یک منطقه خنک و با نور مناسب برای تشویق رشد جوانه ها است. این جوانه ها که به نام چیت نیز شناخته می شوند، از چشم سیب‌زمینی بیرون می آیند. چیت کردن به تسریع روند رشد کمک می کند و تضمین می کند که گیاهان سیب‌زمینی کاشته شده در خاک به محصول تبدیل می شوند.

هنگامی که چیت ها بیرون آمدند و حدود 1-2 اینچ طول داشتند، بذر سیب ‎زمینی برای کاشت آماده است. مهم است که بذر سیب‌زمینی سالم و بدون علائم بیماری یا پوسیدگی را انتخاب کنید. کاشت آنها در خاکی با زهکشی خوب و حاصلخیز برای رشد و نمو ضروری است.

زمان مناسب کاشت سیب زمینی

از لحاظ چرخه‌های فصلی بهار، پاییز و زمستان فصول مناسب کشت سیب زمینی هستند، اما همان‌طور که به نظر می‌رسد این نمی‌تواند پاسخ مناسبی برای شخصی باشد که قصد کاشت سیب زمینی را دارد. دما یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای تعیین زمان کشت است، به طوریکه در مناطق گرمسیری مانند نواحی جنوبی ایران اواخر پاییز یا اوایل زمستان زمان مناسبی برای کشت سیب زمینی است.

همچنین برای مناطق سردسیر مانند نواحی غرب و شمال غربی ایران کشت سیب زمینی را کمی به تاخیر می‌اندازند و در اواخر زمستان یا در بهار اقدام به کشت می‌کنند. دقت داشته باشید که کشت سیب زمینی تنها یک مرحله از فرایند است و مهمتر از آن این است سیب زمینی را در زمان درستی کشت و برداشت کنید تا بتوانید با قیمت مناسب در بازار عرضه کنید.

اگر برداشت شما همزمان با برداشت دیگر مناطق کشور باشد افزایش عرضه سیب زمینی در این زمان منجر به کاهش قیمت می‌شود و در نهایت می‌توانند منجر به متضرر شدن شما شود. حتی برخی از کشاورزان بزرگ یا تعاونی‌ها محصول خود را به سردخانه‌ها می‌برند تا از نوسانات و افت قیمتی در فصل برداشت سیب زمینی در امان بمانند.

چرخه زندگی گیاه سیب زمینی

چرخه زندگی گیاه سیب زمینی از چند مرحله تشکیل شده است. این کار با چیت کردن شروع می ‌شود تا رشد جوانه‌ ها را تسریع کنند. همانطور که گیاه سیب‌زمینی رشد می کنند، شاخ و برگ ایجاد می کند و در نهایت گل ها تولید می شوند. گلها معمولاً به رنگ سفید یا بنفش هستند. در حالی که خود گل ها خوراکی نیستند، به عنوان یک شاخص نشان می دهند که گیاه در چرخه زندگی خود پیشرفت می کند.

پس از مرحله گلدهی، گیاه سیب‌زمینی شروع به تشکیل غده می کند. این غده ها در زیر زمین رشد می کنند و بسته به نوع سیب زمینی از نظر اندازه و شکل متفاوت هستند. آنها بخشی از گیاه هستند که برداشت می کنیم و به عنوان غذا از آن لذت می بریم. غده ها به رشد و بلوغ خود ادامه می دهند تا زمانی که برای برداشت آماده شوند. این فرآیند معمولاً حدود 70-120 روز پس از کاشت، بسته به نوع و شرایط رشد طول می کشد.

شاخ و برگ گیاه سیب زمینی نقش حیاتی در روند رشد دارد. برگ ها نور خورشید را جذب کرده و از طریق فتوسنتز آن را به انرژی تبدیل می کنند. سپس این انرژی توسط گیاه برای تولید کربوهیدرات ها استفاده می شود که در غده ها ذخیره می شوند. هرچه گیاه شاخ و برگ بیشتری داشته باشد، انرژی بیشتری تولید می کند و در نتیجه غده های بزرگ تر و فراوان تری تولید می کند.

آماده سازی سیب زمینی برای کاشت

هنگامی که تمام لوازم خود را آماده کردید، وقت آن است که سیب زمینی های خود را برای کاشت آماده کنید. آماده سازی صحیح تضمین می کند که سیب زمینی های شما بهترین شانس را برای رشد دارند.

قبل از کاشت، چیت کردن بذر سیب‌زمینی برای تقویت رشد جوانه بسیار مهم است. پس از خرد کردن سیب زمینی ‌ها، آن‌ها را در مکانی خنک و با نور کافی قرار دهید و چشم‌ ها به سمت بالا باشد. چشم ها فرورفتگی های کوچک روی سطح سیب زمینی هستند که از آن جوانه ها بیرون می آیند. اجازه دهید سیب زمینی ها به مدت چند روز تا هفته در این شرایط بمانند تا جوانه هایی به طول حدود 1 اینچ رشد کنند.

سپس وقت آن است که آنها را برای کاشت به قطعات کوچک تر برش دهید. هر قطعه باید حداقل یک یا دو جوانه داشته باشد. از یک چاقوی تمیز و تیز برای برش سیب زمینی ها استفاده کنید و اطمینان حاصل کنید که اندازه هر تکه تقریباً 2 اینچ است. (۱)

آموزش كاشت سيب زمينی

گام اول

در مرحله اول باید سیب‌زمینی ها را چند روز جلوی آفتاب قرار دهید تا جوانه بزنند. وقتی طول جوانه به 1 تا 2 سانتی متر رسید آنها آماده کاشت هستند. بسته به اندازه سیب‌زمینی و تعداد جوانه ها باید آنها را به چند قسمت تقسیم کنید که هر یک دو جوانه داشته باشد. حالا آنها را 4 تا 5 روز زیر نور آفتاب قرار می دهیم تا احتمال پوسیدگی کاهش یابد.

گام دوم

در مرحله بعد خاک باغچه، گلدان هایی بزرگ با عمق 30 سانتی متر و یا پلاستیک های محکم را برای کاشت گیاه آماده می کنیم. در باغچه باید گودال هایی با عمق 13 سانتی متر با فاصله 30 سانتی متر بکنید. کمی کود ورمی را داخل گودال ریخته و جوانه ها را رو به بالا در گودال قرار می دهیم. لایه نازکی از خاک را روی جوانه ها می ریزیم تا پوشانده شوند. سپس کمی آبیاری می کنیم.

برای کاشت در گلدان یا پلاستیک نیز ابتدا تا نیمه خاک ریخته و جوانه ها روی آن قرار می دهیم. در گلدان و پلاستیک با عمق 30 سانتی متر 3 جوانه سیب‌زمینی می کاریم و آنها را در محلی قرار می دهیم که 6 تا 8 ساعت نور دریافت کنند. آبیاری پس از کاشت را نیز فراموش نکنید. برای سیب زمینی کود 5 10 10 توصیه می شود تا همه عناصر مورد نیاز گیاه را تامین کند. این کود را می توانید با خاک مخلوط کرده و در گلدان و پلاستیک بریزید.

گام سوم

پس از انجام این مراحل آبیاری منظم گیاه ضروری است. بهتر است روزی یکبار و صبح ها آبیاری را انجام دهید. بهترین دما برای کاشت این گیاه 16 تا 21 سانتی گراد است بنابراین برای داشتن محصول خوب بهتر است کاشت را در اوائل بهار انجام دهید.

گام چهارم

پس از انجام مراحل بالا حدود 4 تا 6 ماه بعد زمان برداشت سیب‌زمینی ها فرا می رسد. در این زمان برگ ها و ساقه ها زرد می شوند و گیاه زمان برداشت را اعلام می کند. قبل از برداشت به مدت دو هفته آبیاری را قطع کنید و سپس گیاه را از خاک بیرون کشیده و سیب‌زمینی های تازه و ارگانیک خود را جدا کنید.

با پیروی از این دستورالعمل های ساده و مراقبت مناسب از برداشت فراوان سیب زمینی تازه و خوشمزه لذت خواهید برد.

آموزش تصویری کاشت سیب زمینی

روش های کاشت سیب زمینی در مزرعه

سیب زمینی به چند روش مختلف کشت می شود که در ادامه مقاله به این روش ها می پردازیم.

1. کاشت سیب زمینی در پشته و گودال

این روش را کشاورزان در زمین های بزرگ استفاده می کنند. برای کاشت سیب زمینی در پشته و گودال باید گودال هایی در زمین کنده و خاک آن را به صورت پشته درآورید. فاصله گودال ها دو گام باشد. سپس چیت های سیب زمینی را داخل گودال قرار داده و روی آنها خاک بریزید.

2. کاشت سیب زمینی به روش فشرده

در این روش ابتدا زمین را آماده کرده و گودال هایی با فاصله کم حفر می کنند. مانند روش گودال و پشته سیب‌زمینی ها را کاشته و روی آنها را با خاک می پوشانیم. این روش باعث صرفه جویی در مصرف آب می شود. از این روش می توانید برای کاشت سیب‌زمینی در باغچه استفاده کنید.

3. کاشت سیب زمینی در مالچ

این روش به خاک زیادی نیاز ندارد و فقط کافی است مقداری خاک را با کمپوست و کود ترکیب کنید و به عنوان بستر مورد استفاده قرار دهید. چیت های سیب‎زمینی در این بستر به فاصله 31 سانتی متر قرار داده و روی آن پوشانده می شود. پس از رشد گیاه به اندازه 15 سانتی متر مالچ که از برگ های کوچک، یونجه و خاک اره تشکیل شده است به بستر اضافه می شود.

4. کاشت سیب زمینی در سطل یا کیسه پلاستیکی

اگر شما به زمین کشاورزی دسترسی ندارید، می توانید این گیاه را در سطل های بزرگ یا پلاستیک های محکم بکارید. برای داشتن یک محصول خوب باید از خاک سبک استفاده کنید و آبیاری منظم انجام دهید.

مراقبت از سیب زمینی

مراقبت مناسب برای حفظ سلامت سیب‌زمینی و برداشت محصول پربار ضروری است. در اینجا چند جنبه کلیدی وجود دارد که باید هنگام مراقبت از گیاه سیب‎زمینی در نظر بگیرید.

1. زمان و نحوه آبیاری

آبیاری برای گیاه سیب‌زمینی به ویژه در دوره های خشک بسیار مهم است. سطح رطوبت خاک را زمانی که لایه بالایی هنگام لمس خشک می شود را کنترل کنید. از آبیاری بیش از حد نیز خودداری کنید، زیرا رطوبت بیش از حد می تواند منجر به پوسیدگی و بیماری شود. بهتر است آبیاری عمیق اما به ندرت انجام شود و اطمینان حاصل شود که آب به منطقه ریشه گیاه می رسد.

2. مدیریت آفات سیب زمینی

گیاه سیب‌زمینی مستعد آفات مختلفی است که می توانند به شاخ و برگ و غده آسیب برسانند. از آفات رایج می توان به سوسک سیب‌زمینی، شته و کاترپیلار اشاره کرد. به طور منظم گیاهان خود را برای علائم آلودگی، مانند برگ های جویده شده یا آفات قابل مشاهده، بررسی کنید. در صورت وجود آفات، استفاده از روش های ارگانیک کنترل آفات را در نظر بگیرید یا با یک کارشناس باغبانی محلی مشورت کنید.

۳. دما

سیب زمینی یک محصول سرما دوست است و دمای مناسب برای کشت آن دمایی حوالی ۷ تا ۱۷ درجه است. همانط‌ور که می‌دانید عمده سیب زمینی مرغوب ایران در غرب کشور و استان‌هایی مانند همدان کشت می‌شوند که دمای مناسبی برای رشد و نمو سیب زمینی دارند.

دمای مطلوب برای رشد و نمو سیب زمینی نیز دمایی بین ۲۰ تا ۳۰ درجه است. این محدوده‌های دمایی بهترین دما برای کشت سیب زمینی می‌باشند.

۴. کوددهی

سال‌های پیش هنگامی که به سر مزراع و زمین‌ها می‌رفتیم حتی با چشمان غیر مسلح و بدون آزمایش خاک نیز می‌توانستیم متوجه بشویم که خاک کیفیت خوبی دارد و رنگ نسبتا تیره و ساختار خوب سطح خاک نشان از کیفیت خوب خاک داشت، اما اکنون آمارها نشان می‌دهد که خاک غالب نقاط ایران رو به فقر مواد غذایی می‌رود و باید برای اینکه بتوانیم کشاورزی را در این نقاط ادامه بدهیم اقدام به کوددهی مزارع بکنیم.

متخصصان کشت سیب زمینی کودها و برنامه‌های کود و سم متفاوتی را برای مزارع سیب زمینی تجویز می‌کنند. امکان اینکه بتوانیم یک برنامه کودی را بدون مشاهده مزرعه شما و بدون بررسی اختصاصی آن برای شما تجویز کنیم وجود ندارد و انجام این صرفا دور ریختن پول و زمان شماست. کودهای بسیاری برای مزراع سیب زمینی استفاده می‌شوند مانند پتاسیم نیترات، گوگرد مایع، کودهای کامل، هیومیک اسید، کود مرغی مایع و …برخی از کودهای مورد استفاده در مزارع سیب زمینی می‌باشند.

مدیریت تغذیه در گیاه سیب زمینی

نكات، يافته‌ها و آمارها

• به‌منظور تأمین پتاسیم به مقدار کافی، سولفات پتاسیم علاوه بر مصرف خاکی و مطابق با توصیه آزمون خاک، در دو نوبت نیز از طریق سامانه آبیاری تزریق شود.
• استفاده از گوگرد در کشت­ های تأخیری سیب­ زمینی به‌دلیل نقش موثر آن در افزایش ماده خشک و میزان نشاسته و هم‌چنین اثر قابل‌توجه در ایجاد مقاومت به آفات و بیماری­ها، می ­بایستی بیش‌تر مورد توجه قرار گیرد.
• در کشت ­های تأخیری سیب ­زمینی به‌دلیل کوتاهی فصل رشد و به‌منظور افزایش بهره­ وری مصرف کودهای شیمیایی و هم‌چنین ایجاد تعادل زیست­ محیطی، بهتر است که کودهای دامی کاملاً پوسیده به‌ میزان 20 تن در هکتار نیز مورد استفاده قرار گیرند و برای ایجاد تعادل در نسبت نیتروژن به کربن با 5 تن کود مرغی در هکتار و یا مقدار 10 کیلوگرم اوره در هر تن کود دامی مخلوط شوند. هم‌چنین برای افزایش کارایی آن‌ها از زئولیت و اسید هیومیک نیز می­توان استفاده کرد.
• با توجه به شرایط خاک‌های کشور، در بین عناصر ریزمغذی مصرف کودهای حاوی ریزمغذی آهن و روی ضروری­ تر بوده که براساس منبع کودی به شیوه پخش سطحی، همراه آب آبیاری و محلول­ پاشی می­ توان استفاده کرد.

براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت سیب زمینی در ایران چیزی بالغ بر ۱۸۰ هزار هکتار می‌باشد که میانگین برداشت سیب زمینی از این مزارع حدود ۳۵ تن در هکتار می‌باشد.

ترکیبات سیب زمینی

سیب زمینی یکی از ترکیبات بسیار مهم در رژیم غذایی مردمان جهان است و این موضوع نیز برآمده از ارزش غذایی بسیار بالایی آن است. در جدول زیر می‌توانید ترکیبات سیب زمینی را مشاهده کنید.