کاشت زعفران یکی از اصیلترین و عمیقترین مهارتها و حرفههای ایرانیان است. هنگامی که جهان هنوز معنی و مفهوم دولت و شهرها را درک نکرده بود ایرانیان برای زیبایی باغهای خود از زعفران استفاده میکردند. آنها میدانستند که زعفران گیاهی است که در پاییز و زمستان زنده است و برگ و گل دارد و به همین دلیل در بین درختان زعفران میکاشتند تا باغهایی همیشه سبز داشته باشند.
این دانش در بین مردم موضوعی مخفی نیست و تعداد زیادی از افراد میدانند که چگونه باید زعفران کشت کنند، اما آیا این کافی است؟
خیر طبق قانون پارتو ۸۰ درصد از بازدهی و دستاوردهای ما حاصل ۲۰ درصد تلاش ماست و در مورد کاشت زعفران نیز به همین شکل است و شما میتوانید با دستورالعملهای معمول یک مزرعه معمولی داشته باشید اما هرگز نخواهید توانست بازدهی بالا و دستاوردهای درخشان داشته باشید.
ما در این دستورالعمل تلاش میکنیم که بتوانیم تکنیکهایی از کاشت زعفران را بیان کنیم تا بتوانید بازدهی بالایی از کاشت زعفران در حد ۲۰ کیلو زعفران در هر هکتار به دست آورید.
بهترین زمان برای کاشت زعفران
تابستان بهترین زعفران کاشت زعفران است. در این بازه زمانی پیاز زعفران در مرحله خواب خود قرار دارد و میتوان پیازهای زعفران را از مزرعه اولیه به مزرعه جدید منتقل کرد.
در فصل تابستان نیز تیرماه و شهریورماه بهترین زمان کاشت زعفران هستند و از بین این دو ماه نیز شهریورماه شرایط بهتری برای کاشت زعفران دارد و آخرین فرص کاشت زعفران نیز تا قبل از اولین باران پاییزی است.
شرایط کاشت زعفران
کاشت زعفران شرایط خیلی خاصی ندارد و زعفران در اغلب نقاط ایران قابل کشت هست. حتی میتوان گفت زعفران در بیش از ۹۰ درصد از نواحی ایران قابل کشت است. اما مسئله امکان کاشت زعفران نیست، مسئله این است بتوانیم حداکثر بازدهی و درآمد را از کشت خود داشته باشیم. در لیست زیر برخی از شرایط کاشت زعفران را بیان خواهیم کرد:
دما: 15- تا 40+ (زعفران تا 30- درجه را به خوبی تحمل می کند)
آب و هوا: ترجیحا گرم و خشک
PH: بهترین درجه اسیدیته ۷ تا ۷/۵ میباشد.
الگوی خاک: خاک شنی- لومی و با زهکشی خوب
شوری خاک: آب و خاک کشت زعفران نباید شور باشد و EC باید زیر ۲۰۰۰ باشد
ارتفاع: بهترین عملکرد زعفران در ارتفاع 1300 تا 2300 متری است
بهترین دما برای کاشت زعفران در محدوده 10- تا 40+ درجه سانتیگراد است. در دماهای پایین اوایل پاییز خواب پیاز زعفران شکسته میشود و پیاز زعفران می تواند مرحله رشد را آغاز کند و در دمای بالا که در حوالی عید نوروز میباشد دوباره وارد فاز خواب و تکثیر شود.
PH خاک و آب باید در محدوده 7 تا 7.5 باشد. همچنین توجه داشته باشید که خاک نباید خیلی سنگین یا خیلی سبک باشد. هوای بارانی تابستان می تواند برای پیاز زعفران بسیار مضر باشد زیرا رطوبت بالا و هوای گرم دو عامل عفونت بنه به کنه و قارچ هستند. کنه و قارچ دوتا از مضرترین عوامل آسیبزای برای پیاز زعفران هستند که منجر به کاهش بازدهی مزرعه زعفران میشوند.
البته باید در اینجا به یک نکته مهم اشاره کنیم آن هم این است که بیماریهای پیاز زعفران عموما به صورت افقی منتقل میشوند و انتقال عمودی از نسلی از پیازها به نسل بعد آنها انجام نمیشود. هنگامی که پیازهای زعفران تکثیر میشوند بیماریهای خود را به نسل بعد منتقل نمیکنند اما در یک نسل بیماریها به سرعت منتقل میشوند.
درآمد کاشت زعفران
درآمد کاشت زعفران از دو طریق اصلی به دست می آید.
۱. درآمد حاصل از فروش زعفران
۲. درآمد حاصل از تکثیر پیاز زعفران
درآمد حاصل از فروش زعفران بسته به سال مزرعه متفاوت است. میزان تولید زعفران در یک مزرعه در سال اول کم است و میزان بالای و اصلی تولید زعفران از سال دوم و سوم شروع میشود و تا سال ششم بیشترین میزان تولید زعفران را شاهد هستیم و در سال هفتم شاهد افت تولید زعفران در مزرعه هستیم.
این مکانیسم تولید زعفران نیز یک الگوی صرفا تجربی نیست و بر اساس میزان تکثیر پیازهای زعفران و تعداد پیازهای زعفران در مزرعه است. در سال اول که سال جایگزینی پیازهای زعفران است میزان تولید زعفران چندان زیاد نیست و تولید بالای زعفران از سال دوم و همزمان با سازگاری پیاز و خاک و تکثیر یپازها در خاک حاصل میشود.
اگر بخواهیم با اعداد و ارقام این موضوع را شرح دهیم میتوانیم به این شکل بیان کنیم. اگر در سال اول ۱۰ تن پیاز زعفران در خاک بکاریم حدود ۳۰ درصد آنها گل میدهند و باقی آنها برای گل دادن مناسب نیستند. اما در سال دوم شاهد تکثیر پیازهای زعفران هستیم و افزایش میزان آنها هستیم و حتی یپازهای قبلی هم به شرایط تولید زعفران و گلدهی میرسند.
در سال سوم کاشت به حداکثر میزان تولید زعفران و گلدهی میرسیم و در سالهای ششم و هفتم تعداد پیازهای زعفران افزایش مییابد و تا حدی میرسد که زمین اشباع میشود و دیگر توانایی تغذیه پیازها را ندارد و حجم تولید زعفران کاهش مییابد و در این نقطه است که باید پیازها را از زمین خارج کرده و به زمین جدید منتقل کنیم.
بعد دیگر درآمد و سود مزرعه زعفران درآمد حاصل از تکثیر پیاز زعفران است. تکثیر پیازهای زعفران یعنی افزایش سرمایه اولیه و سوددهی مزرعه زعفران، شما میتوانید پیازهای زعفران تکثیر شده را به دیگر افراد و کشاورزان بفروشید و یا اینکه متراژ مزرعه خود را افزایش دهید.
اگر شما در سال اول ۱۰ تن پیاز زعفران در زمین کشت کنید در سال هفتم کشت زعفران تا ۶۰ تن پیاز میتوانید از مزرعه برداشت کنید و این ۶۰ تن را میتوانید به فروش برسانید و یا اینکه متراژ مزرعه خود را تا چند برابر افزایش دهید.
راهنمای کاشت زعفران
با استفاده از این راهنما شما میتوانید یک دید کلی از کشت زعفران در مزرعه به دست آورید. گام به گام با این راهنما پیش بیایید و در انتها سوالات خود ار مطرح کنید. سوالات شما توسط یک متخصص کشت زعفران در کوتاهترین زمان ممکن پاسخ داده خواهد شد.
۱. آمادهسازی مزرعه
همانطور که میدانید و پیشتر توضیحتر دادیم زمان کاشت زعفران در تابستان است و طبیعتا باید پیش از این زمان اقدام به آمادهسازی مزرعه جهت کشت زعقران بکنیم.
یکی از نکات مهم آمادهسازی مزرعه زعفران انتخاب زمین مناسب جهت کشت زعفران است، همانطور که گفتیم بیشتر مناطق و زمینهای ایران مستعد کشت زعفران هستند اما باید بدانیم که بازدهی و تناسب همهی آنها برای کشت زعفران یکسان نیستند و برخی بهتر از بقیه هستند، برخی از ویژگیهای زمین جهت کشت زعفران به شرح زیر است:
- زمینی که تا حدود ۷ سال به آن احتیاج نداشته باشید
- زمینی که بافت خاک متوسطی داشته باشد و نه خیلی سبک یا خیلی سنگین باشد
- محل عبور گله حیوانات و گوسفندان نباشد
- غنی از مواد مغذی و مواد آلی باشد
- تا حد ممکن از آقات و علفهای هرز دور باشد
انتخاب زمین جهت کاشت زعفران اهمیت فراوانی دارد. آیا میدانید چرا؟
کشت زعفران یک پروسه ۷ تا ۱۰ ساله است و هر بار که ما پیازهای زعفران را در زمین میکاریم تا هفت سال در آن خواهد ماند و نمیتوانیم زمین را شخم بزنیم. پس بهتر است که در انتخاب زمین دقت کافی را داشته باشیم.
شخم زدن زمین
شخم زدن زمین زعفران فرایندی است که بهتر است در اواخر پاییز یا زمستان سال قبل از کشت انجام شود. البته این نحوه کشت موضوعی نیست که منحصر به زعفران باشد و در مورد دیگر محصولات کشاورزی نیز ما معمولا به همین منوال عمل میکنیم. در سال اول کشت زعفران ما تنها اقدام به کشت نمیکنیم و باید اقدام به افزودن کودهای پایه به زمین اضافه کنیم.
افزودن این کودهای پایه اهمیت بسیاری دارد، چرا که تا وظیفه تامین نیازهای گیاه در طول چنیدن سال کشت زعفران را دارد.
باید زمین را به عمق 50-40 سانتی متر شخم بزنیم و مقداری کود پایه به زمین اضافه کنیم. ما معمولا از این برنامه در مزارع خود استفاده می کنیم:
- کود گاوی پوسیده / 4 تن در 1000 متر
- سولفات پتاسیم گرانول / 25 کیلوگرم در 1000 متر
- سوپر فسفات تریپل / 25 کیلوگرم در 1000 متر
- گوگرد با بنتونیت / 50 کیلوگرم در 1000 مترسپس باید خاک را مخلوط کرده و صاف کنیم تا برای مرحله بعدی در تابستان آماده شود.
عمق مناسب کشت زعفران
شاید در گامهای اول کاشت زعفران گمان کنید که عمق کاشت پیاز زعفران اهمیت چندانی ندارد و میتوانید پیازهای زعفران را در هر عمقی بکارید، اما اصلا اینطور نیست، عمق مناسب کشت زعفران میتواند تا ۵۰ درصد روی عملکرد و بازدهی مزرعه شما تاثیرگذار باشد.
اگر پیازهای زعفران در عمقی پایینتر از عمق مناسب کشت زعفران ممکن است گلهای زعفران تا چند سال به سطح خاک نرسند و در زیر خاک از بین بروند و اگر پیازها را در عمق کم کشت کنید در طی سالهای اول از خاک خارج میشود و در معرض آلودگیها و بیماریها از بین میرود.
بهترین و مناسب ترین عمق برای کاشت بذر زعفران عمق 20 سانتی متری است. این عمق با تحقیقات بسیاری از مزارع زعفران به دست آمده و میتواند بازدهی بالای 90 درصدی داشته باشد. این عمق فقط مخصوص مزارع زعفران نیست و اگر زعفران را در ظروف منزل خود کاشته اید می توانید از آن استفاده کنید.
۲. آمادهسازی پیاز زعفران
اگر تا به حال پیاز زعفران را از نزدیک ندیدهاید باید بگوییم که یپاز زعفران یک بذر است که شاید شبیه به یک سیر باشد. این پیاز زعفران یک بنه است که میتواند در خاک قرار بگیرد و در طی سالها گلهای زعفران زیادی را تولید کند. اگر یک پیاز زعفران در سایز مناسب باشد میتواند تا حتی ۱۲ گل زعفران را تولید کند.
خب برای کاشت زعفران نمیتوانیم پیاز زعفران را بدون آمادهسازی در خاک قرار دهیم و باید اقداماتی را پیش از کاشت انجام دهیم. به احتمال زیاد هنگامی که پیازها را خریداری میکنید سورت نشدهاند و تعدادی توده پیاز خواهید داشت که به هم چسبیدهاند و آماده کاشت نیستند، شما باید تودههای ۳۰ تایی پیاز زعفران را از یکدیگر جدا کرده و تک به تک و دانه به دانه در خاک بکارید.
در ضمن نیازی به نیست که پوشالهای پیاز زعفران را جداکنید و باید پیاز زعفران را با همان پوشالها در خاک قرار دهید. پس هنگام کاشت زعفران محلی را برای دپو و آمادهسازی پیازها آماده کنید و هنگامی که بار پیاز به سر زمین رسید آنها را در آن مکان آماده کنید و سپس فرایند کشت را ظرف ۲ تا ۳ روز انجام دهید.
۳. ضدعفونی کردن
ضدعفونی کردن پیاز زعفران شاید کار کوچکی به نظر برسد اما از چنان اهمیتی برخوردار است که آن را در یک دسته جداگانه طبقهبندی میکنیم. در این مرحله ما از همان ابتدا پیازهای زعفران را با قارچکشها و کنه کشها ضدعفونی میکنیم تا وقتی آنها را در زمین کاشتیم احتمال بیماریهای عفونی و آلودگیها کاهش پیدا کند.
برای ضدعفونی کردن پیازهای زعفران باید یک محلول از قارچکش و کنه کش آماده کنید و بر روی پیازها بپاشید یا پیازها را در آن محلول غوطهور کنید. شما میتوانید از دستورالعمل پیشنهادی زیر پیروی کنید:
۱. یک مخزن 100 تا 200 لیتری آماده کنید
۲. قارچ کش و کنه کش مناسب و مورد تایید را خریداری کنید
۳. در مخزن محلول قارچ کش و کنه کش درست کنید
۴. هر 10 کیلوگرم پیاز زعفران را در یک سبد بریزید و به مدت 60 ثانیه در محلول قرار دهید
۴. کاشت پیاز زعفران
بعد از اینکه پیازها را از یکدیگر جدا کردیم و اقدام به ضدعفونی کردن آنها کردیم نوبت به کاشت پیازها در خاک میرسد. روشها و دستگاههای مختلفی برای کاشت زعفران وجود دارد که همه آنها اصول یکسانی دارند. پیازهای زعفران باید در یک خط مستقیم در ارتفاع ۲۰ سانتیمتری خاک و با فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی از دیگر پیازها کاشته شود.
در واقع هر پیاز از پیاز کناری و پیاز بعدی خود باید ۲۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد و از سطح خاک نیز باید ۲۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد. برای کاشت زعفران میتوانید یک ابزار شیار زن در پشت تراکتور نصب کرده و شیارهایی را ایجاد کنید به شکلی که با ایجاد هر شیار چندین نفر در پشت تراکتور پیازها را در شیار قرار دهند و در پایان تراکتور به سراغ شیار بعدی برود. با کندن شیار بعد خاک آن روی شیار قبلی میریزد و پیازها در خاک مدفون شده و آماده آبیاری میشوند.
۵. آبیاری مزرعه زعفران
همواره شنیدهایم که می گویند زعفران گیاه بسیار کم آبی است و در مناطق خشک نیز رشد میکند. اما باید بگوییم که این جمله می تواند درست باشد یا نباشد. اگر بخواهیم امکان رشد زعفران را در نظر بگیریم باید بگوییم که بله زعفران حتی در خشکترین بیابانها نیز رشد میکند و از این لحاظ بسیار سازگار است. اما آیا هر رشدی میتواند اقتصادی باشد؟
زعفران برای رشد و باردهی به آب کافی و مناسب نیاز دارد اما این نیاز آبی در دو فصل پاییز و زمستان میباشد و این به این معنی است که با زمانهای آبیاری دیگر گیاهان همپوشانی ندارد. همچنین در این دو فصل باران و برف کافی داریم که میتواند نیاز آبی زمین را تامین کند و مشکلی از لحاظ آب ناکافی نخواهیم داشت.
به طور کلی زعفران به ۴ تا ۵ مرتبه آبیاری نیاز دارد که شرح آن در جدول زیر آمده است.
مرتبه آبیاری | زمان آبیاری | نحوه آبیاری |
---|---|---|
اولین آبیاری | گرمسیر: اواخر مهر، سردسیر: اوایل مهر | عمیق |
دومین آبیاری | اواخر آبانماه یا اوایل آذر | نیمه عمیق |
سومین آبیاری | اواخر اسفند ماه | سطحی |
چهارمین آبیاری | ۲۰ فروردین تا ده اردیبهشت | سطحی |
اولین آبیاری مزرعه زعفران
اولین آبیاری زعفران اهمیت ویژهای در فرایند کاشت زعفران دارد و در واقع یکی از همان تکنیکهایی است که میتواند بازدهی مزرعه شما را تا حد خوبی افزایش دهد. اگر در زمان درستی اقدام به آبیاری مزرعه زعفران بکنید ابتدا گلهای زعفران از زمین خارج میشوند و سپس برگها و شما میتوانید در زمان برداشت زعفران با زحمت و دشواری کمتری اقدام به برداشت زعفران کنید.
بهترین زمان برای آبیاری زعفران قبل از سلهشکنی زمین زعفران است. در مناطق سردسیر در اوایل مهرماه و در مناطق گرمسیر بهتر است در اواخر مهرماه اقدام به انجام اولین آبیاری زمین بکنیم.
آبیاری مزرعه زعفران در تابستان
یکی از نکات مهم در کشت زعفران این که در تابستان نباید اقدام به آبیاری مزرعه زعفران بکنید. این نکته را در یک جمله ساده و صریح بیان کردیم تا در خاطرتان بماند. ما نیز به مانند شما میدانیم که آبیاری مزرعه در تابستان میتواند منجر به افزایش بازدهی مزرعه و افزایش زعفران تولیدی شود، اما آیا این افزایش بازدهی به قیمت از بین رفتن بخش بزرگی از پیازهای زعفران ارزش دارد؟
در تابستان دمای هوا بسیار بالاست و اگر ما در کنار این دمای بالای هوا رطوبت را به زمین برسانیم شرایطی عالی برای رشد قارچها و کنهها که یکی از مهمترین دشمنان پیاز زعفران هستند را ایجاد کردیم. پس برای پیشگیری از این اتفاق از آبیاری مزرعه در تابستان پیشگیری کنید.
۶. کوددهی مزرعه زعفران
همانطور که در این متن چندین بار به آن اشاره کردیم مسئله تنها کاشت زعفران نیست، مسئله کاشت زعفران با حداکثر بازدهی ممکن است. کوددهی مزرعه زعفران نقش مهمی در افزایش بازدهی مزرعه دارد چرا که ما یکبار اقدام به کاشت زعفران میکنیم و تا چنیدن سال از آن استفاده میکنیم. خاک در این سالها در اثر تغذیه پیازهای زعفران ضعیف میشود و نیاز به تقویت و تغذیه مناسب دارد، برنامه کوددهی زعفران این هدف را برای ما محقق میسازد.
این که از چه نوع کودی برای مزرعه استفاده کنیم کاملا بسته به نوع خاک و منطقه محل کشت شما دارد و نمیتوان برای تمام مناطق یک نسخه واحد را استفاده کرد و بهتر است ابتدا اقدام به آزمایش خاک زمین بکنید و سپس اقدام به استفاده از کودها طبق نظر یک متخصص بکنید.
دقت کنید که از کوددهی خودسرانه پرهیز کنید، پیاز زعفران مشابه دیگر گیاهان نیست و استفاده از کودهای مشابه میتواند اثرات نامناسبی داشته باشد. به طور مثال تزریق نیتروژن بالا به خاک میتواند منجر به افزایش تکثیر پیازهای زعفران و ریز شدن آنها و کاهش تولید زعفران در مزرعه باشد.
۷. آفات مزرعه زعفران
یکی از مسائل مهم مزرعه زعفران مدیریت آفات و بیماریهای زعفران است. علفهای هرز، کنهها، قارچها، تریپس و …. از برخی از بیماریهای و آفات پیاز و گیاه زعفران هستند که میتوانند آن را تحت تاثیر قرار دهند. ضدعفونی کردن پیاز زعفران پیش از کاشت آن یکی از مهمترین و بهترین راهکارها برای پیشگیری از آلودگی پیاز زعفران هست.
همچنین یکی از راههای پیشگیری از آلودگی مزرعه استفاده نکردن از کودهای تازه و پوسیده نشده حیوانی است. کودهای حیوانی تازه یکی از عوامل اصلی آلودگی پیازهای زعفران و مزرعه زعفران است.
یکی از راههای دیگر پیشگیری یا افزایش مقاومت پیاز زعفران در برابر آلودگیهاست. برخی از کودهای کشاورزی هستند که کودهای موثره در افزایش مقاومت و توانایی گیاه در برابر بیماریهای میباشد.
۸. برداشت زعفران
برداشت زعفران در مناطق سردسیر زودتر و در حوالی ۲۰ آبانماه اتفاق میافتد و در مناطق گرمسیر برداشت تا حوالی عید نوروز به تاخیر میافتد. در واقع موج هوای سرد عامل شکستن خواب پیاز زعفران و بیدارشدن آنها میباشد. موج هوای سرد در کنار رطوبتی که حاصل از آبیاری است میتواند منجر به آغاز رشد پیاز زعفران و گلدهی آن شود.
اگر بخواهید از نیروی مورد نیاز برای برداشت زعفران مطلع شوید باید بگویم که برای هر هکتار زعفران حدود ۴ تا ۵ نفر نیرو نیاز است که اقدام به صبحگاه اقدام به برداشت زعفران کنند و بعداز ظهر گلهای زعفران را پاک کنند. برداشت زعفران در ساعات اولیه صبح و در هنگامی که کمی خورشید بالا بیاید و دمای هوا افزایش پیدا کند آغاز میشود.
۹. پاک کردن گل زعفران
گلهای زعفران باید برداشت شوند و سپس پاک شوند. پاک کردن گلهای زعفران به معنی جداکردن قسمتهای مختلف گل زعفران از یکدیگر و جداکردن کلاله قرمز رنگ زعفران است. هر گل زعفران از سه بخش زیر تشکیل میشود:
۱. کلاله قرمز رنگ
۲. پرچم زرد رنگ
۳. گلبرگ بنفشرنگ
ما در فرایند پاک کردن زعفران باید این ۳ قسمت گل را از یکدیگر جدا کنیم تا در مرحله بعد اقدام به خشک کردن آنها کنیم.
۱۰. خشک کردن زعفران
آخرین مرحله از مراحل کاشت زعفران خشک کردن زعفران است. ما میتوانیم با خشک کردن ۳ بخش مختلف گل اقدام به نگهداری و یا فروش محصول خود کنیم. در واقع زعفران گیاهی مرطوب است و نمیتوان آن را به همین شکل نگهداری یا استفاده کرد و باید آن را خشک کنیم تا قابل جابهجایی و مصرف باشد.
در تصویر زیر یکی از روشهای اولیه خشک کردن زعفران را مشاهده میکنید که در آن قسمتهای مختلف گل زعفران از یکدیگر جدا شده و در سینیهایی پخش میشوند و برای حدود یک تا دو روز به حال خود در یک اتاق دارای تهویه و سیستم گرمایش رها میشوند تا رطوبت خود را از دست بدهند و آماده مصرف و یا نگهداری شوند.
هر یک از فرایندهای گامهای بالا دارای جزئیات و تکنیکهای متفاوت است که شرح آن از حوصله این دستورالعمل خارج است. اگر در مورد کاشت زعفران سوالی دارید میتوانید در قسمت نظرات آن را بیان کنید تا توسط کارشناس کاشت زعفران مجموعه ما بررسی و پاسخدهی شود.
كمي بيشتر در مورد درآمدها و هزينهها صحبت كنيد
باشه محمد جان
تو آپدیت بعدی این کار رو انجام میدم