ویژه
امروزه یکی از بزرگترین چالشهای کشاورزی در ایران، شوری خاکها است. به طوری که تقریبا ۹۰ درصد خاک های کشور ما از مشکل شوری برخوردارند. شوری خاک مانع جذب آب و مواد مغذی توسط گیاهان شده و باعث کاهش عملکرد کشاورزی میشود.
برای مقابله با این مشکل، روشهای مختلفی مانند استفاده از سیستمهای آبیاری مناسب و اصلاح ساختار خاک وجود دارد. یکی از راهکارهای مؤثر، استفاده از کود ضد شوری است که با کاهش اثرات منفی شوری، شرایط بهتری برای رشد گیاهان و افزایش تولید محصولات کشاورزی فراهم میآورد.
طبق تحقیقات و برسی های انجام شده استفاده از 10 تا 15 درصد کود کلسیمی باعث کاهش 30 درصدی شوری خاک در مناطق خشک و نیمهخشک شد. و این اعداد میتوانند شواهدی بر اهمیت خیلی بالای کود ضد شوری باشند.
نحوه تشخیص خاک شور
اول از همه باید نشانه های یک خاک شور را بدانیم و بفهمیم که آیا خاک زمین ما شور است یا نه؟
نشانه های ابتدایی شوری خاک:
۱. لکههای سفید روی سطح خاک
۲. سفت و محکم شدن خاک
۳. خشکی خاک
۴. زرد شدن برگها و سوختگی
۵. کاهش رشد گیاهان
۶. افت عملکرد محصولات
وباید اشاره کنیم که این ها فقط چند نشانه کوچک از شوری خاک است و دقیق ترین روش تشخیص شوری خاک، آزمایش خاک است.
در آزمایش خاک، فاکتوری به نام EC ( قدرت تبادل یونی خاک ) وجود دارد. اگر این فاکتور عدد ۲ و کمتر از ۲ را نشان دهد یعنی خاک ما شور نیست. و اگر عددی بیشتر از ۲ را نشان دهد، یعنی خاک ما شور است و اگر این عدد ۶ باشد خاک ما بسیار شور است.
حال اگر خاک ما شور باشد، یعنی EC آن ۴ باشد، این خاک ۳۰ درصد بازدهی ما را کاهش می دهد. و اگر ۶ باشد می تواند ۵۰ درصد بازدهی ما را کاهش دهد و اگر اینطور باشد خیلی از محصولات ما اصلا رشد نمی کنند.
و نکته جالب این است که اگر ما از هیچ کود استفاده نکنیم و تنها بتوانیم شوری خاک را کاهش دهیم، می توانیم بازدهی خود را تا ۵۰ درصد ارتقا دهیم.
کود ضد شوری چیست؟
کود ضد شوری به انواعی از کود ها گفته می شود که با هدف کاهش اثرات منفی شوری خاک طراحی شدهاند. این کودها میتوانند از طریق روشهای مختلف مانند بهبود ساختار خاک، کاهش اثرات منفی نمکها، یا کمک به جذب بهتر آب، اثرات شوری را کاهش دهند.
تاثیر کود ضد شوری روی خاک
۱. کاهش اثرات شوری بر ساختار خاک
شوری بالای خاک می تواند تاثیرات جبران ناپذیری روی خاک داشته باشد. به طوری که باعث سفت شدن خاک، کاهش تهویه و ظرفیت نگهداری آب شود. سدیم موجود در خاک های شور باعث تضعیف پیوندهای خاکی میشوند و ساختار خاک را تغییر میدهند.
از این رو استفاده از کود ضد شوری که حاوی کلسیم بالایی هستند در زمین ها و باغ ها، باعث بهبود ساختار خاک می شود. حال چرا کلسیم موجود در این کود ها مهم است؟ زیرا کلسیم با یونهای سدیم جابهجا شده و خاک را به حالت متراکمتر و مقاومتر در برابر شوری تبدیل میکند.
۲. کاهش شوری خاک
کود های ضد شوری حاوی ترکیبات خاص و منحصر به فردی هستند که میتوانند میزان شوری خاک را کاهش دهند. این کودها معمولاً حاوی ترکیبات کلسیمی، منیزیمی یا دیگر عناصر هستند که توانایی کاهش میزان سدیم و سایر نمکهای مضر در خاک را دارند. همانطور که در قسمت قبلی اشاره کردیم، پتاسیم موجود در این کود با سدیم موجود در خاک جابجا شده و شوری خاک را کنترل می کند.
مطالعات نشان دادهاند که استفاده از کودهای کلسیمی میتواند شوری خاک را تا 30 درصد کاهش دهد. این کاهش شوری نه تنها به بهبود شرایط خاک کمک میکند، بلکه باعث افزایش توانایی جذب آب و مواد مغذی توسط گیاهان نیز میشود.
۳. افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک
یکی از مخرب ترین و آسیب زا ترین ویژگی خاک های شور کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک است. شوری خاک باعث می شود که خاک نتواند به درستی آب را در خود ذخیره کرده و دچار کمبود آب شود. و علت آن این است که نمکها باعث تبخیر سریع آب از سطح خاک میشوند.
کود ضد شوری با بهبود ساختار خاک و کاهش اثرات منفی نمکها، میتوانند ظرفیت خاک برای نگهداری آب را افزایش دهند. این ویژگی به گیاهان کمک میکند تا آب بیشتری جذب کرده و در شرایط خشک و شور، بهتر رشد کنند.
۴. تقویت میکروارگانیسمهای خاک
یکی از انواع کود های ضد شوری، کود های ارگانیک هستند. این کود ها می توانند با بالا بردن فعالیت میکروارگانیسمها، باعث بهبود کیفیت خاک شوند. این میکروارگانیسمها نقش مهمی در تجزیه نمکها و مواد آلی دارند. این فرآیند میتواند به کاهش شوری خاک کمک کرده و محیطی مناسب برای رشد گیاهان ایجاد کند.
۵. کاهش مصرف آب
با کاهش شوری خاک، ظرفیت خاک در نگهداری آب افزایش پیدا می کند و گیاهان به راحتی میتوانند آب را جذب کرده و نیاز به آبیاری اضافی کاهش مییابد.
۶. افزایش تولید محصول
بهبود شرایط خاک و کاهش شوری میتواند منجر به افزایش تولید محصول در زمینهای کشاورزی شود.
انواع کود ضد شوری
-
کودهای ارگانیک:
کودهای ارگانیک مانند کمپوستها و کودهای حیوانی، می توانند به بهبود ساختار خاک و آفزایش ظرفیت خاک در نگهداری از آب کمک کنند. مطالعات نشان داده است که استفاده از ۵ تن کمپوست در هکتار، میتواند میزان شوری خاک را تا 25 درصد کاهش دهد.
-
کودهای شیمیایی:
کود های شیمیای معمولا حاوی ترکیبات خاصی هستند که می توانند شوری خاک را کاهش دهند. به عنوان مثال، استفاده از کلسیم میتواند به کاهش تأثیرات سدیم در خاک کمک کند.
-
کودهای بیولوژیک:
یکی از انواع دیگر کود های ضد شوری، کود های بیولوژیک یا زیستی هستد. این کودها شامل میکروارگانیسمهایی هستند که میتوانند با تجزیه نمکها و مواد مضر، شوری خاک را کاهش دهند. لازم به ذکر است که برخی از منابع کود حیوانی حاوی مقادیر زیادی نمک هستند و اگر از آنها استفاده بیرویه شود، احتمال دارد که شوری خاک افزایش پیدا کند.
و از دیگر کود های مناسب برای خاک های شور می توان به کود های زیر اشاده کرد:
- کود گوگرد
- کود هیومیک اسید
- کود مرغی
- کود فسفات
- کود پتاسیم
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.