کود زیستی کودهایی هستند که حاوی میکروارگانیسم های زنده بوده و با افزودن به خاک باعث افزایش باروری و رشد گیاهان می شوند. استفاده از کودهای زیستی نه تنها باعث رشد محصولات سالم خواهد شد بلکه از رشد باکتری های بیماریزا نیز جلوگیری می کند.
برخلاف کودهای شیمیایی که مصنوعی و اغلب سمی هستند، کودهای زیستی از میکروارگانیسم های زنده تشکیل شده اند که یا به طور طبیعی وجود دارند یا به خاطر خواص مفیدشان انتخاب شده اند. این میکروب ها با گیاه رابطه همزیستی دارند و مواد مغذی را به شکلی فراهم می کنند که گیاه بتواند آن را جذب کند. کودهای زیستی عمدتاً از جلبک های سبز آبی، قارچ های میکوریزا و باکتری ها تشکیل شده اند.
تفاوت بین کود زیستی و کود آلی چیست؟
تفاوت اصلی بین کود زیستی و کود آلی در این است که کودهای زیستی محصولاتی حاوی میکروارگانیسم های زنده (باکتری ها، قارچ ها یا سایر میکروب‌های مفید) هستند که می توانند نیتروژن اتمسفر را تثبیت کنند یا مواد مغذی را در خاک حل کنند. در حالی که کودهای آلی از منابع طبیعی مانند گیاهان، حیوانات و مواد معدنی مشتق می شوند.
هدف مشترک کودهای زیستی و دیگر کودهای کشاورزی بهبود حاصلخیزی خاک و ترویج رشد سالم گیاه است. اما آنها از طرق مختلف به این امر دست می یابند و ویژگی های منحصر به فردی دارند.
[lasso rel=”fertilizer” id=”15494″]
انواع کودهای زیستی
چهار نوع کود زیستی وجود دارد که هر کدام برای نوع خاصی از محصول مناسب است که عبارتند از:
1- کودهای زیستی باکتریایی
کودهای زیستی باکتریایی کودهای هستند که از موجودات زنده به عنوان کود استفاده می کنند که به تثبیت نیتروژن کمک می کنند. محصولاتی که می توان از کودهای زیستی باکتریایی برای آنها استفاده کرد عبارتند از: حبوبات، بادام زمینی، سویا، ذرت، جو، جو دوسر، سورگوم، نیشکر، برنج، محصولات دیم و غیره.
2- کودهای زیستی جلبکی
کودهای زیستی جلبکی از میکروارگانیسم های زنده مانند جلبک استفاده می کنند. افزودن کودهای زیستی جلبکی به محصولات می تواند بهره وری محصول را 10 تا 14 درصد افزایش دهد. همچنین سازگار با محیط زیست بوده و مقرون به صرفه هستند. کودهای زیستی جلبکی شامل جلبک سبز-آبی و آزولا است. کودهای زیستی جلبکی را می توان برای محصولاتی مانند برنج، تالاب ها و غیره استفاده کرد.
3- کودهای زیستی قارچی
کودهای زیستی قارچی شامل قارچ های میکوریز هستند که به رشد محصولات سالم تر کمک می کنند. این قارچ خاص به عنوان کود در نظر گرفته می شود زیرا مواد معدنی و مواد مغذی فراوانی را برای گیاه میزبان فراهم می کند و از این رو یک کود طبیعی محسوب می شود. کودهای زیستی قارچی در محصولاتی مانند درختان، گیاهان زراعی و برخی از گیاهان زینتی مانند درختان، درختچه ها، گیاهان آبزی و غیره استفاده می شوند.
4- کودهای زیستی Acitinimycetes
کودهای زیستی Acitinimycetes یکی از بهترین انواع کودهای زیستی در نظر گرفته می شوند زیرا از روش هایی مانند تثبیت نیتروژن، حل شدن فسفات و غیره استفاده می کنند. فرانکیا تحت عنوان کودهای زیستی Acitinimycetes عرضه می شود. این کودهای زیستی عمدتاً برای حفاظت از محصولات چوبی، چوب الوار و غیره استفاده می شود.
کاربرد کود بیولوژیک یا کود زیستی
کودهای زیستی برای بهبود کلی محصولات، چه برای سلامتی و چه برای کمیت تولید، استفاده می شوند. در زیر برخی از کاربردهای رایج کودهای زیستی آورده شده است.
1- تیمار بذر
کودهای زیستی را می توان قبل از کاشت روی بذرها اعمال کرد تا دسترسی زودهنگام به مواد مغذی ضروری و ایجاد سیستم ریشه ای سالم را فراهم کند.
2- خاک شویی
کودهای زیستی را می توان مستقیماً روی خاک اطراف پایه گیاه قرار داد تا در آنجا به راحتی جذب ریشه گیاه شود.
3- محلول پاشی
کودهای زیستی را می توان برای جذب سریع و کارآمد مواد مغذی، به ویژه برای محصولات با برگ های بزرگتر، روی برگ های گیاه اسپری کرد. همچنین برای محصولات تحت استرس مفید است تا به بهبود سریع تنش کمک کند.
4- آب آبیاری
کودهای زیستی اضافه شده به آب آبیاری می توانند مواد مغذی ضروری را مستقیماً برای ریشه گیاه فراهم کنند.
5- کمپوست سازی
کودهای زیستی می توانند تجزیه کمپوست را تقویت کرده و محتوای مواد مغذی را افزایش دهند. افزودن کودهای زیستی به توده های کمپوست تجزیه را تسریع کرده و دسترسی به مواد مغذی را برای گیاهان افزایش می دهد.
6- کشت مخلوط
کودهای زیستی می توانند بهره وری سیستم های کشت مخلوط را با ترویج رشد چندین محصول افزایش دهند زیرا خاک را با نیتروژن غنی می کنند.
7- تناوب زراعی
کودهای زیستی با تلقیح خاک توسط میکروب های مفید، سلامت و حاصلخیزی خاک را در سیستم های تناوب زراعی حفظ می کنند.
8- کشت گلخانه ای
کودهای زیستی شامل میکروارگانیسم های مفیدی هستند که می توانند در کشت گلخانه ای برای بهبود سلامت و حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار گیرند. در نتیجه گیاهان قوی تر و سالم تری رشد می کنند که در برابر بیماری ها و آفات مقاوم تر هستند.
9- احیای جنگل
کودهای زیستی با بهبود سلامت و حاصلخیزی خاک با کمک میکروب های مفید به احیای جنگل کمک می کنند.
10- کشاورزی شهری
کودهای زیستی می توانند با کاهش نیاز به کودهای مصنوعی، رشد محصول و سلامت خاک را در کشاورزی شهری بهبود بخشند.
انواع کود های زیستی
انواع مختلفی کود زیستی وجود دارند که ویژگی های مختلفی دارند و بر همین اساس کاربرد آنها نیز متفاوت است.
۱. باکتری های تثبیت کننده نیتروژن خاک
باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن با ریشه های گیاهان ارتباط دارند و از آنها برای غذا و سرپناه استفاده می کنند. به عنوان مثال می توان ازتوباکتر، بیجرینکیا و کلستریدیوم را نام برد. این فرآیند نیتروژن اتمسفر (N2) را به آمونیاک (NH3) تبدیل می کند، که سپس می تواند به نیترات (NO3–) تبدیل شود که می تواند توسط گیاهان استفاده شود. بنابراین حاصلخیزی خاک را بهبود می بخشد و عملکرد محصول را افزایش می دهد.
۲. سیانوباکتری های همزیست تثبیت کننده نیتروژن
سیانوباکترهای همزیست مانند Nostoc و Anabaena نیتروژن اتمسفر را تثبیت می کنند و با گیاهانی مانند حبوبات، سرخس ها و خزه ها رابطه همزیستی دارند. این گیاه کربن و سایر مواد مغذی را برای باکتری ها فراهم می کند، در حالی که باکتری ها نیتروژن را برای گیاه فراهم می کنند. این رابطه هم برای گیاه و هم برای باکتری بسیار مهم است. زیرا به گیاه کمک می کند تا نیتروژن مورد نیاز خود را برای رشد به دست آورد و در عین حال منابع لازم برای زنده ماندن را نیز برای باکتری ها فراهم می کند.
۳. باکتری های تثبیت کننده نیتروژن آزاد
باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن آزاد مانند ازتوباکتر، کلستریدیوم و کلبسیلا، نیتروژن اتمسفر را به شکلی تبدیل می کنند که گیاهان و بسیاری از موجودات دیگر می توانند با فرآیند تثبیت نیتروژن از آن استفاده کنند. این کار به حفظ تعادل نیتروژن در اکوسیستم ها و بهبود بازدهی محصول کمک می کند.
۴. باکتری های همزیست تثبیت کننده نیتروژن
گیاهان رابطه مفیدی با باکتری های همزیست تثبیت کننده نیتروژن مانند ریزوبیا و برادی ریزوبیوم دارند. این باکتری ها در گره های ریشه گیاهان حبوبات یافت می شوند و نیتروژن موجود در هوا را به ماده غذایی تبدیل می کنند که گیاه می تواند از آن استفاده کند. در عوض، این گیاه کربن و سایر مواد مغذی را برای باکتری ها فراهم می کند. این رابطه برای گیاهانی که در خاک فقیر از نیتروژن رشد می کنند عالی است، کیفیت خاک را بهبود می بخشد و نیاز به کود نیتروژن را کاهش می دهد.
اجزای کود های زیستی
کود بیولوژیک یا کود زیستی از ترکیبات مختلفی تشکیل شده اند. اجزای تشکیل دهنده کودهای زیستی به شرح زیر است:
1. کمپوست زیستی
بیوکمپوست یک محصول غنی از مواد مغذی است که از هضم مواد آلی از طریق یک فرآیند بی هوازی توسط میکروارگانیسم هایی مانند باکتری ها، قارچ ها و اکتینومیست ها تهیه می شود. حاصلخیزی خاک، ساختار و ظرفیت نگهداری آب را بهبود می بخشد و در عین حال مواد مغذی گیاه را آزاد می کند و سلامت خاک را ارتقا می دهد. با این حال، باید با انتخاب کمپوست با کیفیت از کوددهی و آلودگی جلوگیری کرد.
2. تریکو کارت
تریکو کارت ترکیبی از میکروب های مفید از جمله قارچ های تریکودرما است که رشد گیاه را بهبود می بخشد، بیماری های گیاهی را سرکوب می کند، رشد ریشه را بهبود می بخشد و دسترسی به مواد مغذی در خاک را افزایش می دهد. استفاده از آن آسان است، برای محیط زیست ایمن است و می تواند بازدهی محصول را افزایش دهد و در عین حال وابستگی به مواد شیمیایی را کاهش دهد.
3. ازتوباکتر
ازتوباکتر نوعی باکتری تثبیت کننده نیتروژن است که حاصلخیزی خاک را بهبود می بخشد، از رشد گیاه حمایت می کند و عملکرد را افزایش می دهد. این ترکیب به صورت پودر یا مایع به خاک اضافه می شود و قبل از استفاده با آب مخلوط می شود. مزایا شامل افزایش عملکرد محصول، کاهش اتکا به کودهای شیمیایی و ایمنی برای انسان، حیوانات و محیط زیست است.
4. فسفر
فسفر یک ماده مغذی ضروری برای رشد گیاه و حاصلخیزی خاک است. کودهای زیستی حاوی آن می توانند فرآیندهای گیاهی را بهبود بخشند و بازدهی محصول را افزایش دهند. از مزایای آن می توان به بهبود ظرفیت نگهداری آب، حاصلخیزی خاک و کاهش اتکا به کودهای شیمیایی اشاره کرد.
5. ورمی کمپوست
ورمی کمپوست یک کود گیاهی ارگانیک است که توسط کرم های خاکی که مواد آلی را هضم می کنند ساخته می شود. سرشار از مواد مغذی مانند نیتروژن، فسفر، پتاسیم و میکروارگانیسم های مفید است که حاصلخیزی خاک و عملکرد محصول را بهبود می بخشد. سازگار با محیط زیست و عاری از مواد شیمیایی مصنوعی است. این ترکیب یک گزینه بسیار سازگار با محیط زیست است.
مزایای استفاده از کود زیستی
استفاده از کود بیولوژیک یا کود زیستی فواید بسیاری دارد. برخی از مزایای مهم کودهای زیستی عبارتند از:
- دوستدار محیط زیست هستند و از میکروارگانیسم های زنده ساخته شده اند.
- به کاهش خطر آلودگی خاک و آب کمک می کنند
- به بهبود حاصلخیزی خاک کمک می کنند
- جایگزین های مقرون به صرفه ای برای کودهای شیمیایی هستند
- اتکا به کودهای مصنوعی را کاهش می دهند و کشاورزی پایدار و بهره وری خاک را ترویج می کنند.
- مواد مغذی ضروری را به شکلی فراهم می کنند که به راحتی قابل جذب است و در نتیجه بازدهی را بهبود می بخشد.
- می توانند سلامت خاک را با ترویج جامعه متنوعی از میکروارگانیسم ها و افزایش محتوای مواد آلی افزایش دهند.
[lasso rel=”fertilizer” id=”15494″]
موارد استفاده کود زیستی
| کود زیستی | محصول |
| ریزوبیوم | حبوبات (به عنوان مثال، سویا، نخود، عدس، بادام زمینی) |
| ازتوباکتر | غلات (مانند گندم، برنج، ذرت)، سبزیجات، پنبه، ادویه جات، تنباکو، گل های زینتی |
| آزوسپیریلوم | غلات، ارزن، دانه های روغنی، سبزیجات |
| فسفوباکتری | غلات، دانه های روغنی، حبوبات، سبزیجات، نیشکر، میوه ها و گل ها |
| جلبک سبز آبی (سیانوباکتری) | برنج و موز |
| VAM میکوریز | محصولات مختلف برای افزایش جذب مواد مغذی |
| باکتری ها و قارچ های حل کننده فسفات | همه محصولات زراعی |
معایب کودهای زیستی
- رشد و تکثیر میکروبی زمان می برد، بنابراین کودهای زیستی عملکرد کندی دارند.
- می توانند برای انواع خاصی از محصولات مفید باشند.
- ممکن است در دماهای شدید، سطوح pH و شرایط رطوبت به خوبی کار نکنند.
- ماندگاری محدودی دارند و برای حفظ اثربخشی باید در شرایط مناسب نگهداری شوند.
- میکروب های معرفی شده ممکن است برای مواد مغذی و سایر منابع با میکروب های بومی خاک رقابت کنند که منجر به کاهش اثربخشی آنها می شود.
- تولید و توزیع آنها گران است و می تواند دسترسی کشاورزان کشورهای در حال توسعه را کمتر کند.
- عدم استانداردسازی در تولید و برچسب گذاری کودهای زیستی می تواند منجر به مسائل کنترل کیفیت و نتایج ناسازگار شود.
انواع میکروب های مورد استفاده در کود زیستی
رایج ترین انواع میکروب های مورد استفاده به عنوان کودهای زیستی عبارتند از:
1-ریزوبیا
ریزوبیاها باکتری هایی هستند که به صورت گره هایی روی ریشه گیاه حبوبات زندگی می کنند. آنها نیتروژن اتمسفر را به شکلی تبدیل می کنند که گیاه می تواند از آن استفاده کند، که حاصلخیزی خاک را بهبود می بخشد و نیاز به کودهای نیتروژن مصنوعی را کاهش می دهد.
2- آزوتوباکتر
ازتوباکتر یک باکتری تثبیت کننده نیتروژن است که در خاک، آب و سطوح گیاهان یافت می شود. می تواند نیتروژن را برای محصولات غیر حبوبات تامین کند و ترکیبات محرک رشد گیاه را تولید کند.
3- آزوسپیریلوم
آزوسپیریلوم یک باکتری است که با تثبیت نیتروژن اتمسفر و تقویت رشد ریشه باعث رشد گیاه می شود. اغلب با سایر کودهای زیستی برای بهبود حاصلخیزی خاک استفاده می شود.
4- میکوریزا
میکوریزا یک ارتباط همزیستی بین قارچ و ریشه گیاه است که جذب آب و مواد مغذی گیاه را بهبود می بخشد. همچنین به بهبود ساختار خاک، سرکوب بیماری های گیاهی و افزایش رشد گیاه کمک می کند.
5- باسیلوس سوبتیلیس
یک باکتری موجود در خاک است که با تولید آنتی بیوتیک ها و ترکیبات محرک رشد، ساختار خاک را بهبود می بخشد، بیماری های گیاهی را سرکوب می کند و رشد گیاه را تقویت می کند.
7- سودوموناس فلورسنس
سودوموناس فلورسنس باکتری است که با تولید آنتی بیوتیک ها و ترکیبات محرک رشد مانند هورمون ها و ویتامین ها می تواند رشد گیاه را تقویت کرده و بیماری ها را سرکوب کند.
8- تریکودرما
تریکودرما یک قارچ خاکی است که بیماری های گیاهی را سرکوب می کند، حاصلخیزی خاک را بهبود می بخشد و با تولید آنتی بیوتیک و آزادسازی مواد مغذی باعث رشد گیاه می شود.
اقدامات احتیاطی هنگام استفاده از کودهای زیستی
1- هنگام استفاده از کودهای زیستی باید اقدامات احتیاطی زیر را رعایت کرد:
2- بسته های کود زیستی باید خنک، خشک و دور از نور خورشید نگهداری شوند.
3- ریزوبیوم فقط باید برای محصول تعیین شده استفاده شود زیرا مخصوص یک محصول است.
4- باید از ترکیب کودهای زیستی مناسب استفاده کرد.
5- کودهای زیستی نباید با سایر مواد شیمیایی ترکیب شوند.
6- هنگام خرید، باید مطمئن شوید که هر بسته حاوی جزئیات مربوطه مانند نام محصول، آدرس سازنده، تاریخ تولید محصول، تاریخ انقضا، شماره دسته و دستورالعمل استفاده است.
7- بسته باید قبل از انقضا و با استفاده از تکنیک کاربردی پیشنهادی، فقط روی محصول تعیین شده استفاده شود.
8- از آنجایی که کودهای زیستی موجودات زنده هستند، باید با دقت نگهداری شوند.
9- برای بهترین نتیجه، از کودهای فسفاته و نیتروژن دار استفاده کنید.
10- علاوه بر کودهای شیمیایی و کودهای آلی باید از کودهای زیستی نیز استفاده کنید. اگرچه آنها نمی توانند جایگزین کودهای شیمیایی شوند، اما کودهای زیستی می توانند به گیاهان در دریافت مواد مغذی کمک کنند.
نحوه استفاده موثر از کود های زیستی
- محصولات کود زیستی باید عاری از میکروارگانیسم های آلوده باشند و دارای یک سویه عالی و موثر در جمعیت مناسب باشند.
- از کودهای زیستی به نسبت مناسب و قبل از تاریخ انقضا استفاده کنید.
- از تکنیک کاربردی توصیه شده استفاده کنید و آن را در زمان مناسب طبق دستورالعمل روی برچسب اعمال کنید.
- برای بهترین نتیجه، هنگام درمان بذرها از چسب مناسب استفاده کنید.
- از تکنیک های اصلاحی برای خاک های سخت استفاده کنید، مانند استفاده از گچ، آهک یا تنظیم pH زمین با استفاده از آهک.
- اطمینان حاصل کنید که فسفر و سایر مواد مغذی در دسترس هستند.
کود زیستی چه فرقی با کود شیمیایی دارند؟
کودهای زیستی به عملکرد میکروبی موجودات زنده برای غنی سازی خاک و افزایش تولید مواد مغذی و رشد گیاه متکی هستند، در حالی که کودهای شیمیایی محصولات کاملاً یا جزئی مصنوعی هستند که مواد مغذی اولیه گیاه را مستقیماً به خاک می رسانند. محصولات شیمیایی زیست تخریب پذیر نیستند و در طول زمان باعث آلودگی محیطی مضر می شوند، در حالی که کودهای زیستی به راحتی از طریق مکانیسم های طبیعی تجزیه می شوند.
چشم انداز کودهای زیستی در آینده
از زمانی که کودهای زیستی معرفی شدند، ثابت کرده اند که برای محیط زیست و کشاورزان در تمام جنبه های کشاورزی مفید هستند. از نظر سلامت خاک، کودهای زیستی اطمینان می دهند که سلامت خاک دست نخورده و عاری از میکروب باقی می ماند. کودهای زیستی کودهای بیولوژیکی هستند که موجودات زنده در آنها وجود دارد و علاوه بر آن در مناطق نیمه خشک نیز کار می کنند.
کودهای زیستی اثرات متفاوتی در محیط های مختلف و همچنین در یک محیط دارند. آنها اثرات امیدوار کننده ای را در محیط های خشک نشان داده اند. با این حال، در مورد محیط های دیگر نمی توان همین را گفت. این تنها مشکلی است که دانشمندان هنوز در تلاش برای حل آن هستند. علیرغم این شکست جزئی برای کودهای زیستی رشد امیدوارکننده ای در آینده پیش بینی شده است.
کودهای زیستی یک گزینه عالی برای کشاورزان و محیط زیست هستند. آنها مقرون به صرفه، طبیعی و سازگار با محیط زیست هستند. علاوه بر این، آنها در شرایط نیمه خشک موثر هستند و آنها را به یک راه حل عالی برای کشاورزان در مناطق خشک تبدیل می کنند. با تحقیقات بیشتر، کودهای زیستی این پتانسیل را دارند که صنعت کشاورزی را متحول کنند.
سوالات متداول
آیا کودهای زیستی ارگانیک هستند؟
کودهای زیستی فقط از مواد آلی، طبیعی و پایدار استفاده می کنند.
چرا باید از کودهای زیستی استفاده کنیم؟
ثابت شده است که کودهای زیستی در بازگرداندن تعادل و حاصلخیزی خاک موثر بوده و منجر به افزایش رشد گیاه و عملکرد محصول می شود. آنها همچنین راه حلی پایدار برای مشکلات کشاورزی مرتبط با تغییرات آب و هوایی ارائه می دهند که به محافظت از گیاهان در برابر تکثیر عوامل بیماری زا، تنش آبی و خشکسالی و سطوح نوسان مواد مغذی خاک کمک می کند.