آموزش کاشت گلرنگ آبی و دیم

در شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک ایران، کاشت گلرنگ آبی به‌عنوان یک راهکار اقتصادی و مقاوم در برابر تنش‌های محیطی، مورد توجه بسیاری از کشاورزان قرار گرفته است. این گیاه روغنی و چندمنظوره با نیاز آبی پایین و سازگاری بالا، گزینه‌ای ایده‌آل برای مناطق کم‌بارش است. در این مقاله، روش‌های علمی و کاربردی کاشت گلرنگ آبی و دیم را گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم تا کشاورزان و خریداران کود بتوانند با دانش به‌روز، عملکرد مزرعه خود را افزایش دهند.

آموزش اصولی کاشت گلرنگ در شرایط آبی و دیم

کاشت گلرنگ در دو حالت آبی و دیم به دلیل مقاومت این گیاه به خشکی، گزینه‌ای مناسب برای بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران محسوب می‌شود. با این حال، برای دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب دانه، ضروری است که در هر دو نوع کشت، اصول علمی و به‌روز رعایت شوند. در ادامه کاشت گلرنگ را به صورت گام به گام و اصولی آموزش می‌دهیم؛

1. شرایط اقلیمی و خاک مناسب برای گلرنگ

گلرنگ گیاهی مقاوم به خشکی است که می‌تواند در انواع مختلف اقلیم‌های ایران به‌ویژه مناطق گرم و خشک، نیمه‌خشک و معتدل، رشد خوبی داشته باشد. این گیاه برای رشد به شرایط خاصی نیاز دارد که باید در انتخاب مکان کشت به آن‌ها توجه کرد.

• دمای مناسب: گلرنگ در دمای 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد رشد بهتری دارد و از دمای بالای 30 درجه سانتی‌گراد ممکن است آسیب ببیند.

• خاک مناسب: خاک‌های لومی‌شنی یا لومی‌رسی با زهکشی خوب برای گلرنگ مناسب هستند. pH خاک باید در محدوده 6.5 تا 8 قرار گیرد.

• رطوبت خاک: گلرنگ در خاک‌هایی با رطوبت متوسط عملکرد بهتری دارد و به‌ویژه در کشت دیم، باید در مناطقی با بارندگی 250 تا 450 میلی‌متر سالانه کاشته شود.

2. انتخاب زمان کاشت

انتخاب زمان کاشت بر اساس شرایط اقلیمی و نوع کشت (آبی یا دیم) متفاوت است:

• کشت آبی: در مناطق معتدل و سرد، زمان مناسب برای کاشت گلرنگ معمولاً از مهر تا آبان است. در مناطق گرم‌تر، می‌توان از کشت بهاره (اسفند تا فروردین) استفاده کرد.

• کشت دیم: زمان کاشت در این حالت به بارش‌های پاییزی وابسته است و معمولاً از اواسط مهر تا نیمه اول آبان بهترین زمان برای کاشت است.

3. مقدار بذر و نحوه کاشت

مقدار بذر و نحوه کاشت تأثیر زیادی بر روی عملکرد نهایی گلرنگ دارد.

• مقدار بذر:

  • کشت آبی: 25 تا 30 کیلوگرم بذر در هکتار

  • کشت دیم: 35 تا 45 کیلوگرم بذر در هکتار

• تراکم بوته‌ها: فاصله مناسب بوته‌ها بین 35 تا 40 بوته در مترمربع است.

• روش کاشت: بهترین روش برای کاشت گلرنگ، کشت ردیفی است. فاصله بین ردیف‌ها باید 50 تا 60 سانتی‌متر و فاصله بین بوته‌ها در ردیف‌ها 15 تا 20 سانتی‌متر باشد.

در کشت گلرنگ، استفاده از کارنده‌های بی‌خاک‌ورز یا بذركارهای پنوماتیک که در کشور ما رایج هستند، می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. به‌طور کلی، بذركارهایی که برای کشت گندم استفاده می‌شوند، می‌توانند در کشت گلرنگ نیز به کار روند، البته باید تنظیمات دستگاه بذركار برای گلرنگ به‌طور خاص انجام شود. به‌ویژه با توجه به تفاوت در ویژگی‌های بذر گلرنگ نسبت به گندم، باید تنظیمات دستگاه به‌گونه‌ای انجام شود که عمق کاشت در حدود 2 تا 3 سانتی‌متر باشد. این عمق، بهترین شرایط را برای جوانه‌زنی یکنواخت گیاه فراهم می‌آورد.

گلرنگ نسبت به آب‌ماندگی حساس است، به‌ویژه در اراضی با نفوذپذیری کم، به همین دلیل بهتر است گلرنگ به‌صورت ردیفی و روی پشته‌ها کاشته شود. این روش به جلوگیری از تجمع آب در اطراف ریشه‌ها کمک کرده و شرایط بهتری برای رشد گیاه فراهم می‌آورد. عمق کاشت مناسب باعث می‌شود که گیاهچه‌ها به‌صورت یکنواخت‌تری از خاک بیرون آیند و در مراحل ابتدایی رشد به مشکلات کمتری برخورد کنند.

در هنگام استفاده از بذركارهایی که عمق کاشت زیاد دارند (مانند کارنده‌های مورد استفاده در کشت گندم)، باید دقت کرد که این دستگاه‌ها در سطح خاک قرار گیرند تا از کاشت عمیق گلرنگ جلوگیری شود. از این رو، بذركارهایی که کشت سطحی انجام می‌دهند، مانند بذركارهای پنوماتیک یا بذركارهای مورد استفاده در زراعت آبی که کشت را روی پشته‌ها انجام می‌دهند (نه در داخل جوی‌ها)، بهترین گزینه‌ها برای کشت گلرنگ هستند. همچنین، بذركارهای کشت مستقیم نیز می‌توانند به‌ویژه برای کشت گلرنگ دیم و حتی کشت در شرایط آبی مفید باشند.

در زمین‌های شور، به‌منظور جلوگیری از تجمع شوری در بالای پشته‌ها که ممکن است موجب آسیب به گیاه شود، توصیه می‌شود که بذر گلرنگ را در محل‌هایی نزدیک به داغ آب کشت کرد تا رطوبت کافی و شرایط مطلوب برای رشد گیاه فراهم شود.  ( منبع: مقاله گلرنگ آبی و دیم، دستنامه فنی وزارت جهاد کشاورزی)

4. کوددهی مناسب

کوددهی مناسب در هر دو نوع کاشت گلرنگ آبی و دیم نقش بسیار مهمی در افزایش عملکرد گلرنگ دارد. این گیاه نیاز به مواد غذایی خاصی دارد که در مراحل مختلف رشد باید تأمین شود.

• کشت آبی: برای کاشت گلرنگ آبی، استفاده از کود نیتروژنی در مراحل اولیه رشد (50 تا 100 کیلوگرم در هکتار) ضروری است. در مراحل گل‌دهی و دانه‌گذاری، استفاده از کودهای فسفری و پتاسیمی برای افزایش کیفیت دانه و روغن مفید است. معمولاً 30 تا 50 کیلوگرم فسفر و 50 تا 70 کیلوگرم پتاسیم در هکتار توصیه می‌شود.

• کشت دیم: در کشت دیم، چون به منابع آبی محدودی وابسته‌ایم، نیاز به کوددهی کمتر است، اما استفاده از کودهای آلی یا کمپوست می‌تواند به بهبود ساختار خاک کمک کند.

5. برنامه آبیاری

آبیاری یکی از عوامل کلیدی در کشت گلرنگ است که باید به‌صورت منظم و دقیق انجام شود.

• کشت آبی: در کاشت گلرنگ آبی، آبیاری در مراحل ابتدایی رشد باید منظم و با فاصله‌های کوتاه‌تری انجام شود. در مراحل بعدی، آبیاری به تدریج کاهش می‌یابد. آبیاری قطره‌ای یا غرقابی از بهترین روش‌ها برای این گیاه است.

• کشت دیم: در این نوع کشت، آبیاری به‌طور عمده وابسته به بارش‌های طبیعی است، اما در صورت کمبود بارش، می‌توان از ذخایر رطوبتی خاک بهره برد.

6. کنترل آفات و بیماری‌ها

گلرنگ به‌طور کلی گیاهی مقاوم به آفات است، اما ممکن است برخی آفات مانند شته‌ها و کرم‌ها به گیاه آسیب بزنند. همچنین بیماری‌هایی مانند سفیدک پودری و ریشه‌پوسیدگی می‌توانند به‌ویژه در شرایط رطوبتی بالا، مشکل‌ساز شوند.

برای کنترل این آفات، استفاده از روش‌های بیولوژیکی مانند استفاده از حشرات مفید و کشت گیاهان همزیست توصیه می‌شود. در صورت نیاز به استفاده از سموم شیمیایی، زمان‌بندی دقیق سمپاشی‌ها اهمیت دارد تا از تأثیر منفی بر روی کیفیت دانه و روغن جلوگیری شود.

7. برداشت

زمان برداشت گلرنگ در کشت آبی معمولاً بین 120 تا 150 روز پس از کاشت است. زمانی که 80 درصد از گل‌ها باز شده و دانه‌ها به رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای درآمده‌اند، بهترین زمان برای برداشت است.

در کشت دیم، زمان برداشت بستگی به شرایط اقلیمی و بارش‌ها دارد، اما معمولاً از اواخر تابستان تا اوایل پاییز برداشت انجام می‌شود.

معرفی کامل ارقام مناسب گلرنگ برای کشت دیم و آبی در ایران

گلرنگ یکی از گیاهان زراعی با پتانسیل بالای تولید دانه و روغن است که در شرایط مختلف اقلیمی ایران به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک قابلیت کشت دارد. برای دستیابی به عملکرد بالا، انتخاب ارقام مناسب که سازگاری خوبی با شرایط اقلیمی و خاکی منطقه داشته باشند، امری ضروری است. در ایران، ارقام گلرنگ به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: ارقام مناسب برای کشت آبی و ارقام مناسب برای کشت دیم.

1. ارقام مناسب گلرنگ برای کشت آبی

در کاشت گلرنگ آبی، به‌ویژه در مناطق با بارندگی مناسب و تأمین آب، استفاده از ارقام با توانایی تولید روغن بالا و مقاومت به بیماری‌ها اهمیت زیادی دارد. این ارقام معمولاً از قابلیت رشد سریع و تولید بیشتر بهره‌مند هستند.

• رقم Talayeh: یکی از ارقام مشهور گلرنگ که برای کشت آبی در ایران توصیه می‌شود. این رقم در شرایط آبیاری مناسب عملکرد بالایی دارد و به دلیل تولید روغن بالا (تا 45 درصد)، انتخاب مناسبی برای تولید روغن است. این رقم به بیماری‌هایی همچون قارچ‌ها و سفیدک پودری مقاوم است و به‌ویژه در مناطق مرکزی و شمالی ایران کشت می‌شود.

• رقم Shokouh: از دیگر ارقام مقاوم به شرایط آبیاری است که در مناطق با منابع آب مناسب عملکرد خوبی دارد. این رقم از نظر تولید دانه و روغن بسیار بهینه است و مقاومت خوبی به خشکی در مراحل ابتدایی رشد دارد. همچنین، این رقم به بیماری‌های قارچی مقاوم است و می‌تواند در خاک‌های با شوری کم به‌خوبی رشد کند.

• رقم Safflower (نوع ایرانی): این رقم به‌ویژه در مناطق با منابع آب کافی برای کشت آبیاری مناسب است. ارقام گلرنگ ایرانی که از این گونه حاصل شده‌اند، به‌طور کلی تحمل به بیماری‌ها و آفات دارند و عملکرد بالایی در دماهای متوسط تا گرم ارائه می‌دهند.

2. ارقام مناسب گلرنگ برای کشت دیم

کشت دیم گلرنگ در مناطقی با بارندگی محدود، بدون نیاز به تأمین منابع آب خارجی انجام می‌شود. ارقام گلرنگ برای کشت دیم باید ویژگی‌هایی نظیر مقاومت به خشکی، تحمل به شوری و توانایی رشد در خاک‌های فقیر را دارا باشند.

• رقم Mehr: این رقم یکی از ارقام مشهور گلرنگ دیم است که به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران که بارندگی‌های محدودی دارند، کاشته می‌شود. رقم Mehr به خشکی مقاوم است و در شرایط کم‌آبی به‌خوبی رشد می‌کند. تولید دانه در این رقم متوسط است، اما برای مصارف خوراکی و روغنی مناسب است.

• رقم Gilan: از دیگر ارقام مقاوم به خشکی است که برای کشت دیم در مناطق با بارندگی محدود مناسب است. این رقم توانایی تحمل شرایط سخت دیم را دارد و به دلیل تولید روغن با کیفیت بالا، در صنایع روغن‌کشی استفاده می‌شود. در مناطق شمالی و غربی ایران، این رقم عملکرد خوبی داشته است.

• رقم Yekan: رقم Yekan نیز یکی از ارقام مقاوم به خشکی است که به‌ویژه در مناطق دیم‌کار ایران مناسب است. این رقم به‌طور خاص در مناطق با بارندگی محدود و خاک‌های فقیر عملکرد قابل قبولی دارد و تولید روغن آن نیز از کیفیت مطلوبی برخوردار است.

3. ویژگی‌های عمومی ارقام گلرنگ برای کشت آبی و دیم

برای انتخاب بهترین رقم گلرنگ برای هر نوع کشت (آبی یا دیم)، ویژگی‌های زیر باید مد نظر قرار گیرند:

• مقاومت به خشکی: ارقام گلرنگ باید توانایی مقابله با کم‌آبی را داشته باشند. این ویژگی به‌ویژه در کشت دیم اهمیت بیشتری دارد، جایی که آب‌های سطحی محدود هستند.

• توانایی تولید روغن: مهم‌ترین ویژگی ارقام گلرنگ، مقدار روغن تولیدی است. ارقام با درصد روغن بالا برای صنایع روغن‌کشی بسیار مناسب هستند.

• مقاومت به بیماری‌ها: به‌ویژه در کشت آبی، مقاومت به بیماری‌هایی مانند سفیدک پودری و بیماری‌های قارچی که در شرایط رطوبتی زیاد ممکن است ایجاد شوند، اهمیت دارد.

• تحمل به شوری خاک: در برخی مناطق ایران، خاک‌های شور وجود دارند. بنابراین، انتخاب ارقام مقاوم به شوری می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد کشت داشته باشد.

زمان کاشت و مقدار بذر مناسب گلرنگ در کشت آبی و دیم

کشت گلرنگ به دلیل ویژگی‌هایی همچون مقاومت به خشکی و نیاز کم به آب، در شرایط مختلف اقلیمی ایران قابل انجام است. اما برای دستیابی به حداکثر عملکرد، انتخاب زمان کاشت و مقدار بذر مناسب بر اساس نوع کشت (آبی یا دیم) اهمیت ویژه‌ای دارد. در ادامه زمان مناسب کاشت و مقدار بذر گلرنگ در هر دو نوع کشت آبی و دیم به‌طور علمی و کاربردی بررسی می‌کنیم.

1. زمان کاشت گلرنگ در کشت آبی

در کشت آبی، زمان کاشت باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که گیاه در شرایط بهینه رشد کند. این زمان با توجه به اقلیم منطقه و نوع آبیاری متفاوت است:

• کشت در مناطق معتدل و سرد: در این مناطق که شرایط رطوبتی مناسب‌تر است، بهترین زمان کاشت گلرنگ معمولاً در فصل پاییز (مهر تا آبان) می‌باشد. این زمان به‌ویژه برای مناطق شمالی و غربی ایران که سرمای زمستان ممکن است به گیاه آسیب نرساند، مناسب است.

• کشت در مناطق گرم‌تر: در این مناطق که تابستان‌ها گرم‌تر و خشک‌تر هستند، بهترین زمان برای کاشت گلرنگ از اسفند تا فروردین است. این زمان به گیاه این امکان را می‌دهد که در اوایل بهار از شرایط رطوبتی موجود استفاده کند و رشد خوبی داشته باشد.

2. زمان کاشت گلرنگ در کشت دیم

کشت دیم گلرنگ در مناطقی که میزان بارش‌ها محدود است، باید به‌گونه‌ای انجام شود که گیاه از بارش‌های طبیعی استفاده کرده و کمترین نیاز به آبیاری اضافی داشته باشد. زمان کاشت در کشت دیم به بارندگی‌های فصل پاییز بستگی دارد:

• شروع بارندگی: زمان کاشت گلرنگ در کشت دیم معمولاً از نیمه دوم مهر تا اواسط آبان است. به این ترتیب، بذر در زمان بارش‌های مناسب کاشته می‌شود و گیاه از رطوبت خاک به خوبی بهره‌مند خواهد شد.

• شرایط خاص: در مناطق با بارش‌های کم، باید زمان کاشت را طوری تنظیم کرد که گیاه در مراحل ابتدایی رشد، از رطوبت خاک استفاده کند و در برابر خشکی مقاوم باشد.

3. مقدار بذر مناسب گلرنگ در کشت آبی

مقدار بذر گلرنگ در کشت آبی باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که نه زیاد باشد که در نتیجه رقابت بین بوته‌ها باعث کاهش عملکرد شود، نه آنقدر کم که رشد گیاهان ضعیف گردد. مقدار بذر مناسب به‌طور میانگین برای کشت آبی به شرح زیر است:

• مقدار بذر: برای کشت آبی، معمولاً به ازای هر هکتار بین 25 تا 30 کیلوگرم بذر نیاز است. این مقدار به‌طور معمول کافی است تا تراکم بوته‌ها در هر متر مربع بین 35 تا 40 بوته باشد.

4. مقدار بذر مناسب گلرنگ در کشت دیم

در کشت دیم، با توجه به شرایط نامساعد رطوبتی و خاکی، مقدار بذر باید کمی بیشتر باشد تا گیاه بتواند به‌طور یکنواخت رشد کند و از شرایط محدود بهره‌برداری بهتری داشته باشد:

• مقدار بذر: برای کشت دیم، مقدار بذر مناسب بین 35 تا 45 کیلوگرم در هکتار است. این مقدار بذر، به‌ویژه در شرایط خشکی، به گیاه کمک می‌کند تا در رقابت با علف‌های هرز و سایر عوامل محیطی موفق‌تر عمل کند.

5. نکات مهم در زمان کاشت و مقدار بذر

• مناسب بودن شرایط خاک: قبل از کاشت، بهتر است از وضعیت خاک و رطوبت آن اطمینان حاصل کنید. برای کشت آبی، خاک باید خوب زهکشی داشته باشد و برای کشت دیم، خاک باید توانایی ذخیره رطوبت کافی را داشته باشد.

• تراکم مناسب: انتخاب تراکم مناسب بوته‌ها در هر متر مربع به نوع رقم، شرایط اقلیمی و نوع خاک بستگی دارد. تراکم بالا می‌تواند باعث رقابت گیاهان برای منابع غذایی و آبی شود و عملکرد را کاهش دهد.

• پیشنهادات تکمیلی: در مناطقی که بارندگی‌های غیرمترقبه یا تغییرات اقلیمی وجود دارد، بهتر است که کشاورزان با مشاوران زراعی منطقه خود مشورت کنند تا زمان دقیق کاشت و مقدار بذر را بر اساس پیش‌بینی‌های آب و هوایی تنظیم کنند.

برنامه کوددهی گلرنگ با توجه به شرایط آبی یا دیم

کوددهی گلرنگ یکی از عوامل کلیدی برای دستیابی به عملکرد بهینه در کشت‌های آبی و دیم است. این گیاه به دلیل نیاز کم به آب، توانایی تولید روغن بالا و مقاوم بودن به خشکی، در شرایط مختلف اقلیمی کشت می‌شود. با این حال، برای حصول عملکرد مطلوب، استفاده صحیح از کودها و تنظیم برنامه کوددهی بر اساس نوع کشت و شرایط خاک ضروری است.

1. کوددهی گلرنگ در کشت آبی

در کشت آبی، گلرنگ نیاز بیشتری به تأمین عناصر غذایی به‌ویژه نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارد. این گیاه در صورتی که به‌طور صحیح تغذیه شود، می‌تواند تولید روغن بالایی داشته باشد.

1.1. نیاز به نیتروژن

نیتروژن یکی از مهم‌ترین عناصر غذایی برای گلرنگ است و به رشد گیاه و تولید برگ‌ها و شاخه‌های جدید کمک می‌کند. این عنصر به‌ویژه در مراحل ابتدایی رشد برای توسعه سیستم ریشه‌ای و رشد گیاه ضروری است.

• زمان کوددهی نیتروژن: کود نیتروژن باید در سه مرحله اصلی به گیاه داده شود:

  1. مرحله قبل از کاشت: 30 تا 40 کیلوگرم نیتروژن به‌عنوان کود پایه در خاک اعمال شود.

  2. مرحله رشد اولیه: 30 تا 40 کیلوگرم نیتروژن به‌صورت کود سرک در مرحله رشد رویشی، حدود 3 تا 4 هفته بعد از کاشت، اضافه شود.

  3. مرحله گل‌دهی: در این مرحله، گلرنگ به نیتروژن کمتری نیاز دارد. اگر شرایط خاک ضعیف باشد، می‌توان حدود 20 کیلوگرم نیتروژن در این مرحله استفاده کرد.

طبق یک مطالعه از Journal of Agricultural Science and Technology (2017)، استفاده از نیتروژن در کشت آبی باعث افزایش عملکرد دانه و روغن گلرنگ می‌شود، به‌ویژه در شرایطی که آبیاری به‌موقع و کافی باشد.

1.2. نیاز به فسفر

فسفر نقش مهمی در توسعه ریشه‌ها و بهبود انتقال انرژی در گیاه دارد. به‌ویژه در مراحل ابتدایی رشد، فسفر به گیاه کمک می‌کند تا ریشه‌های قوی‌تری تولید کند.

• زمان کوددهی فسفر: بهتر است فسفر به‌عنوان کود پایه در هنگام کاشت استفاده شود. مقدار مورد نیاز فسفر معمولاً 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار است.

1.3. نیاز به پتاسیم

پتاسیم نقش مهمی در تقویت مقاومت گیاه به تنش‌های محیطی مانند خشکی و بیماری‌ها دارد. پتاسیم به بهبود کیفیت دانه و روغن نیز کمک می‌کند.

• زمان کوددهی پتاسیم: پتاسیم باید در هنگام کاشت به‌عنوان کود پایه و همچنین در مرحله رشد گل‌دهی به گیاه داده شود. مقدار مورد نیاز پتاسیم در کشت آبی معمولاً 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار است.

2. کوددهی گلرنگ در کشت دیم

در کشت دیم، که وابسته به بارش‌های طبیعی است، باید از کودهایی استفاده شود که تأثیرگذاری بیشتری در شرایط کم‌آبی و خشکی داشته باشند. در این شرایط، برنامه کوددهی باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که گیاه از منابع غذایی موجود در خاک بیشترین بهره را ببرد.

2.1. نیاز به نیتروژن

در کشت دیم، نیتروژن هنوز یکی از مهم‌ترین عناصر است، اما باید با احتیاط استفاده شود تا از رشد بیش‌ازحد گیاه جلوگیری شود و منابع آب خاک سریعاً مصرف نشود.

• زمان کوددهی نیتروژن: مشابه کشت آبی، نیتروژن باید در دو مرحله اصلی به گیاه داده شود:

  1. مرحله قبل از کاشت: برای کشت دیم معمولاً از کودهای نیتروژنی آهسته‌رهش استفاده می‌شود. 30 تا 40 کیلوگرم نیتروژن به‌عنوان کود پایه برای کشت دیم مناسب است.

  2. مرحله رشد اولیه: در این مرحله، افزودن 20 تا 30 کیلوگرم نیتروژن می‌تواند رشد ریشه‌ها را تقویت کرده و به گیاه کمک کند تا از رطوبت خاک به‌طور بهینه استفاده کند.

2.2. نیاز به فسفر

فسفر در کشت دیم به‌ویژه برای رشد ریشه‌ها و افزایش تحمل گیاه به خشکی ضروری است.

• زمان کوددهی فسفر: برای کشت دیم، فسفر باید به‌عنوان کود پایه در زمان کاشت استفاده شود. مقدار معمول فسفر در کشت دیم حدود 40 کیلوگرم در هکتار است.

2.3. نیاز به پتاسیم

پتاسیم به تقویت مقاومت گیاه به شرایط خشکی کمک می‌کند. در کشت دیم که ممکن است گیاه در معرض تنش آبی قرار گیرد، پتاسیم می‌تواند به‌طور مؤثری به افزایش عملکرد دانه و روغن کمک کند.

• زمان کوددهی پتاسیم: پتاسیم باید به‌عنوان کود پایه در هنگام کاشت اضافه شود. مقدار معمول پتاسیم برای کشت دیم حدود 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار است.

3. نکات تکمیلی در کوددهی گلرنگ

• کودهای میکرو: علاوه بر عناصر پرمصرف مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم، گلرنگ به عناصر میکرو مانند روی، مس و منگنز نیز نیاز دارد. این عناصر باید به‌ویژه در خاک‌های فقیر یا در صورت مشاهده علائم کمبود، به‌صورت کود سرک در مراحل مختلف رشد اضافه شوند.

• کودهای ارگانیک: استفاده از کودهای ارگانیک مانند کمپوست و کود دامی می‌تواند باعث بهبود ساختار خاک و افزایش ماده آلی خاک شود که در نهایت باعث بهبود رشد گیاه و بهره‌برداری بهتر از منابع غذایی خاک می‌شود.

• کنترل بیماری‌ها و آفات: کوددهی می‌تواند مقاومت گیاه را در برابر بیماری‌ها و آفات افزایش دهد. به همین دلیل، استفاده از کودهای حاوی مواد ارگانیک یا عناصر ضدقارچ می‌تواند به‌ویژه در کشت آبی مفید باشد.

چگونه آفات و بیماری‌های گلرنگ را به‌صورت علمی کنترل کنیم؟

کنترل آفات و بیماری‌ها در کشت گلرنگ برای دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت دانه و روغن ضروری است. گلرنگ ممکن است تحت تأثیر انواع مختلفی از آفات و بیماری‌ها قرار گیرد که کنترل صحیح آنها نیازمند رویکردهای علمی و کاربردی است. در ادامه، راهکارهای مؤثر برای کنترل آفات و بیماری‌های گلرنگ به‌طور خلاصه بیان شده است.

1. آفات مهم گلرنگ

1.1. لارو حشرات (Heliothis armigera)

این آفت باعث آسیب به گل‌ها و غلاف‌ها می‌شود و می‌تواند عملکرد دانه‌ها را به شدت کاهش دهد.

• کنترل: استفاده از حشره‌کش‌های سیستمیک مانند پروتکس و سموم ارگانیک به‌ویژه در مراحل حساس گلرنگ توصیه می‌شود. همچنین، استفاده از تله‌های فرومونی برای ردیابی و کاهش جمعیت آفت مؤثر است.

1.2. کرم ساقه‌خوار (Spodoptera litura)

این کرم از برگ‌ها و ساقه‌ها تغذیه می‌کند و باعث کاهش سطح فتوسنتز و در نتیجه افت عملکرد می‌شود.

• کنترل: استفاده از سموم حشره‌کش مناسب مانند ایمیداکلوپراید و یا حشره‌کش‌های ارگانیک، همچنین استفاده از روش‌های مکانیکی مانند برداشت و سوزاندن بوته‌های آلوده، می‌تواند مؤثر باشد.

2. بیماری‌های گلرنگ

2.1. سفیدک پودری (Erysiphe cichoracearum)

این بیماری باعث ایجاد لکه‌های سفید رنگ روی برگ‌ها و کاهش فتوسنتز می‌شود.

• کنترل: استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک مانند دیکلور و ترکیبات مسی می‌تواند به‌طور مؤثری این بیماری را کنترل کند. همچنین، تقویت گیاه با کودهای مناسب و آبیاری به‌موقع از شیوع بیماری جلوگیری می‌کند.

2.2. پوسیدگی ریشه (Fusarium oxysporum)

این بیماری باعث زرد شدن برگ‌ها و خشک شدن گیاه می‌شود.

• کنترل: استفاده از قارچ‌کش‌های مناسب، آبیاری به‌موقع بدون غرقاب کردن زمین، و انتخاب ارقام مقاوم به بیماری می‌تواند تأثیرگذار باشد. همچنین، درمان بذر با قارچ‌کش‌های مناسب قبل از کاشت یکی از روش‌های مؤثر پیشگیری است.

2.3. بیماری‌های ویروسی (ویروس موزائیک)

ویروس‌ها باعث تغییر شکل و رنگ برگ‌ها و کاهش شدید عملکرد می‌شوند.

• کنترل: کنترل ناقلین ویروس‌ها مانند حشرات مکنده (شامل شته‌ها و تریپس‌ها) با استفاده از حشره‌کش‌ها، استفاده از ارقام مقاوم به ویروس‌ها و پاکسازی مزارع از گیاهان آلوده از جمله راه‌های کنترل این بیماری است.

3. روش‌های پیشگیرانه و مراقبتی

• روتیشن زراعی: تغییر مکان کشت گلرنگ و استفاده از گیاهان غیرمیزبان در دوره‌های تناوب می‌تواند به کاهش جمعیت آفات و بیماری‌ها کمک کند.

• آبیاری منظم و مناسب: از غرقاب شدن زمین جلوگیری کنید تا شرایط مناسبی برای رشد گیاه فراهم شود و از ایجاد محیط‌های مساعد برای بیماری‌ها جلوگیری گردد.

• مراقبت از خاک: تقویت خاک با استفاده از کودهای آلی و معدنی مناسب باعث تقویت مقاومت گیاه در برابر آفات و بیماری‌ها می‌شود.

4. استفاده از روش‌های بیولوژیک و ارگانیک

• کنترل بیولوژیک: استفاده از دشمنان طبیعی مانند پارازیتوئیدها و شکارچی‌های طبیعی حشرات می‌تواند جایگزین استفاده از سموم شیمیایی شود و به حفظ تعادل اکولوژیکی کمک کند.

• سموم ارگانیک: استفاده از سموم غیرشیمیایی مانند روغن‌های گیاهی و عصاره‌های گیاهی برای کنترل آفات و بیماری‌ها به‌ویژه در کشت‌های ارگانیک توصیه می‌شود.

برداشت اصولی گلرنگ و نکات افزایش عملکرد مزرعه

برداشت گلرنگ در زمان مناسب و با رعایت اصول صحیح، می‌تواند تأثیر زیادی در افزایش عملکرد دانه و روغن داشته باشد. برای دستیابی به حداکثر بازدهی از مزرعه گلرنگ، نکات زیر ضروری است:

1. زمان برداشت

• زمان مناسب برداشت زمانی است که 70-80 درصد کپسول‌ها به رنگ زرد یا قهوه‌ای تبدیل شده‌اند و دانه‌ها به راحتی از کپسول جدا می‌شوند. برداشت زودهنگام می‌تواند باعث کاهش عملکرد و کیفیت دانه شود.

2. روش برداشت

• برداشت به‌وسیله ماشین‌آلات مخصوص (کمباین) یا به‌صورت دستی در مزارع کوچک‌تر انجام می‌شود. برای جلوگیری از آسیب به دانه‌ها، سرعت کمباین باید تنظیم شود.

3. نکات افزایش عملکرد

• کوددهی مناسب: استفاده از کودهای متناسب با نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد، به‌ویژه در مرحله گل‌دهی.

• آبیاری به‌موقع: در کشت آبی، آبیاری منظم در مراحل حساس رشد (به‌ویژه در دوره گل‌دهی و پر شدن دانه‌ها) ضروری است.

• کنترل آفات و بیماری‌ها: استفاده از روش‌های علمی برای پیشگیری و کنترل آفات و بیماری‌ها تا پایان دوره رشد.

• انتخاب ارقام مقاوم: استفاده از ارقام گلرنگ مقاوم به آفات و بیماری‌ها می‌تواند عملکرد مزرعه را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

4. جمع‌آوری و ذخیره‌سازی

• دانه‌های برداشت شده باید در شرایط خشک و خنک نگهداری شوند تا از فساد و کاهش کیفیت جلوگیری شود.

رعایت این نکات در زمان برداشت و مدیریت مزرعه به‌طور کلی باعث بهبود عملکرد دانه و روغن گلرنگ خواهد شد.