کود مرغی برای درخت بادام در ایران، یکی از روش‌های قدیمی و کارآمدی است که کشاورزان این مرز و بوم برای بهبود کیفیت و میزان باردهی درختان خود از آن بهره می‌برند. این روش، که سال‌هاست در مناطق مختلف ایران، به ویژه در استان‌های با شرایط آب و هوایی خشک و نیمه‌خشک استفاده می‌شود، نمونه‌ای از توجه به منابع طبیعی و استفاده بهینه از آن‌هاست. درختان بادام، با وجود سختی‌های اقلیمی، با این تغذیه طبیعی قادر به تولید میوه‌هایی با کیفیت بالا هستند.
میخوام یک تجربه واقعی در این زمینه برایتان بگویم؛ سال گذشته برای یکی از باغ‌های بادام در کرمان، کود مرغی کمپوست‌شده فروختم. پس از مدتی استفاده از این کود، تغییرات چشمگیری در وضعیت درختان مشاهده شد. خاک باغ به طور محسوس نرم‌تر و پوک‌تر شد، و درختان به راحتی توانستند رطوبت را ذخیره کنند. همچنین، ریشه‌ها قدرت بیشتری برای جذب مواد مغذی پیدا کردند. نتیجه این تغییرات، رشد بیشتر درختان و افزایش کیفیت میوه‌ها در فصل برداشت بود. درختان بادام نه تنها شاداب‌تر شدند، بلکه محصولاتی با طعم و ظاهر بهتر تولید کردند که برای کشاورز رضایت‌بخش بود.
این تجربه نشان از توانایی بالای این کود در تغییر عملکرد درختان و باغ دارد. در ادامه کمی بیشتر در این باره توضیح می دهم.
نحوه مصرف کود مرغی برای درخت بادام
اولین قدم برای استفاده از کود مرغی، ارزیابی نیاز خاک به مواد مغذی است. این ارزیابی معمولاً با آزمایش خاک انجام می‌شود تا مشخص شود که کدام مواد مغذی بیشتر مورد نیاز هستند و میزان کود مرغی مورد نیاز چقدر است. بعد از ارزیابی زمین خود، تصمیم میگیریم که از کدام روش برای کود دهی درخت بادام خود استفاده کنیم.
۱. کمپوست کردن کود مرغی
یکی از بهترین و رایج‌ترین روش‌ها برای استفاده از کود مرغی در ایران، کمپوست کردن آن است. در مناطق مختلف ایران، به‌ویژه در استان‌هایی مانند کرمان و خراسان که دارای شرایط خشک و نیمه‌خشک هستند، کشاورزان از این روش برای بهبود ساختار خاک و جلوگیری از اثرات منفی نیتروژن اضافی استفاده می‌کنند.
کود مرغی خام معمولاً حاوی مقادیر زیادی نیتروژن است که می‌تواند باعث سوختگی ریشه‌ها شود. بنابراین، فرآیند کمپوست کردن باعث می‌شود تا کود به‌صورت تدریجی به درخت بادام مواد مغذی لازم را برساند. در این فرآیند، کود مرغی به مدت حداقل 3 ماه در محیطی تهویه‌شده با مواد آلی دیگر مانند کاه، برگ و بقایای گیاهی ترکیب می‌شود تا به یک کمپوست سالم و متعادل تبدیل گردد. در مقاله”مصرف کود مرغی و پوساندن آن در ۷ مرحله” بیشتر راجب فرآیند کمپوست کردن توضیح داده ایم.
۲. استفاده مستقیم از کود مرغی پوسیده
یکی دیگر از روش های استفاده از کود مرغی برای درخت بادام، استفاده مستقیم از آن برای خاک است. در این روش، کود مرغی به‌طور یکنواخت در دایره‌ای به شعاع حدود یک متر از تنه درخت پخش می‌شود. این کار معمولاً پس از برداشت محصول یا در فصل پاییز انجام می‌شود تا خاک به مدت کافی برای جذب و تجزیه مواد مغذی زمان داشته باشد. در بسیاری از مزارع بادام در استان‌های اصفهان و آذربایجان غربی، این روش برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای درختان بادام و بهبود کیفیت خاک انجام می‌شود.
۳. استفاده از کود مرغی برای درخت بادام به صورت شیمیایی
در برخی از نواحی ایران، کشاورزان به‌ویژه در مناطق دارای خاک‌های فقیر از نظر مواد آلی، از کود مرغی به‌صورت شیمیایی برای تأمین نیتروژن، فسفر و پتاسیم استفاده می‌کنند. این کود باید به دقت و در مقادیر متناسب با نیاز درختان بادام استفاده شود. در این روش، کود مرغی با توجه به نتایج آزمایشات خاک و نیازهای تغذیه‌ای درختان بادام، به خاک اضافه می‌شود. معمولاً این روش در مزارعی که به‌طور صنعتی به کاشت بادام مشغولند، مانند برخی مزارع در استان‌های فارس و یزد، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع استفاده، باید دقت شود که از مصرف بیش از حد کود جلوگیری شود تا خاک دچار شوری خاک یا سایر مشکلات نشود.
۴. اضافه کردن کود مرغی به خاک قبل از کاشت نهال
در برخی از مزارع جدید درخت بادام، کود مرغی به‌عنوان یکی از اقدامات اولیه برای تقویت خاک قبل از کاشت نهال استفاده می‌شود. در این روش، کشاورزان به‌ویژه در نواحی کم‌آب مانند استان‌های مرکزی و سیستان و بلوچستان، از کود مرغی پوسیده به مقدار مناسب در بستر خاک اضافه می‌کنند تا خاک غنی شود و ریشه‌های نهال بادام به‌راحتی به رشد خود ادامه دهند. این کار معمولاً در فصل پاییز یا زمستان انجام می‌شود تا کود به‌طور کامل جذب خاک شده و ریشه‌ها در فصل بهار از آن بهره‌برداری کنند.
۵. کود دهی در شزایط خاک
کشاورزان در برخی از مناطق ایران مانند کرمانشاه و اصفهان، از کود مرغی در زمان‌های خاص از سال، به‌ویژه در فصل بهار قبل از شروع رشد جدید، استفاده می‌کنند. این زمان دقیقاً همزمان با آغاز فصل رشد درختان بادام است و کود مرغی به‌صورت پوسیده یا کمپوست شده در اطراف درخت پخش می‌شود. این عمل باعث می‌شود که درختان بادام در طول فصل رشد مواد مغذی لازم را به‌طور مستمر جذب کنند و رشد بهینه‌ای داشته باشند.
بهترین زمان صرف کود مرغی برای درخت بادام
برای استفاده از کود مرغی در درختان بادام در ایران، بهترین زمان‌ها بستگی به شرایط اقلیمی و نوع خاک هر منطقه دارد. اما به طور کلی برخی زمان را می‌توان برای استفاده از کود مرغی برای درخت بادام پیشنهاد داد:
۱. پاییز (مهر تا آذر)
در این فصل، بهترین زمان برای استفاده از کود مرغی، به‌ویژه کود پوسیده یا کمپوست‌شده، است. درختان بادام در این زمان به‌طور معمول در دوره خواب زمستانی خود قرار دارند و استفاده از کود در این دوره به خاک زمان می‌دهد تا مواد مغذی به‌طور کامل جذب و آماده استفاده در فصل بهار شود. در این زمان می‌توان کود مرغی را در اطراف درختان پخش کرده و خاک را شخم زد تا مواد مغذی به عمق خاک نفوذ کند.
۲. اوایل بهار (فروردین تا اردیبهشت)
این زمان هم برای استفاده از کود مرغی بسیار مناسب است، زیرا درختان بادام شروع به رشد می‌کنند و نیاز به تغذیه دارند. استفاده از کود پوسیده یا کمپوست‌شده در این دوره به درختان کمک می‌کند تا مواد مغذی مورد نیاز برای رشد سریع‌تر و بهتر را دریافت کنند. به‌ویژه در مناطقی مانند کرمان و اصفهان که شرایط خشک دارند، کوددهی در این زمان می‌تواند تأثیر زیادی در افزایش عملکرد درختان داشته باشد.
۳. تابستان (تیر تا مرداد)
در برخی از مناطق ایران، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، ممکن است کشاورزان از کود مرغی به‌صورت مایع یا رقیق‌شده در آب برای تقویت درختان در دوران رشد و شکوفایی استفاده کنند. این کود به‌ویژه در زمان‌هایی که درختان بادام در حال گل‌دهی یا رشد میوه‌ها هستند، می‌تواند به افزایش باردهی و کیفیت میوه‌ها کمک کند.
مقدار مصرف کود مرغی برای درخت بادام
مقدار مصرف کود مرغی برای درخت بادام بستگی به عواملی مانند سن درخت، نوع خاک، شرایط اقلیمی منطقه و میزان تغذیه خاک دارد.
۱. درختان جوان زیر ۴ سال
برای درختان بادام جوان، نیاز به مقدار کمتری کود مرغی است تا از شوری خاک و آسیب به ریشه‌ها جلوگیری شود. به طور کلی حدود 5 تا 10 کیلوگرم کود مرغی پوسیده یا کمپوست‌شده برای هر درخت در سال کافی است. این مقدار معمولاً در اوایل بهار یا پاییز به خاک اضافه می‌شود.
۲. درختان بالغ ۴ تا ۱۰ سال
درختان بادام بالغ به مقدار بیشتری کود برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای خود در طول فصل رشد دارند. در این مرحله، درخت نیاز به مقادیر بیشتری از نیتروژن، فسفر و پتاسیم دارد. طبق توصیه کارشناسان، حدود 15 تا 30 کیلوگرم کود مرغی پوسیده یا کمپوست‌شده برای هر درخت در طول سال توصیه می‌شود. این مقدار می‌تواند به دو بخش تقسیم شود، یکی در اوایل بهار قبل از شروع فصل رشد و دیگری در پاییز برای تقویت خاک برای فصل بعد.
۳. درختان مسن بالای ۱۰ سال
درختان بادام مسن به دلیل داشتن ریشه‌های عمیق‌تر، نیاز به تغذیه بیشتری دارند تا بتوانند در برابر شرایط محیطی سخت تاب بیاورند و عملکرد بهتری داشته باشند. مقدار مورد نیاز از کود مرغی برای درخت بادام، حدود 30 تا 50 کیلوگرم کود مرغی پوسیده یا کمپوست‌شده برای هر درخت در طول سال. این مقدار باید به دو یا سه قسمت تقسیم شود تا از بروز مشکلات شوری و نیتروژن اضافی جلوگیری شود.
مزایای کود مرغی برای درخت بادام
کود مرغی به‌عنوان یک منبع غنی از مواد مغذی، تأثیر بسزایی در رشد و باردهی درختان بادام دارد. این کود حاوی مقادیر بالای نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) است که برای رشد سالم درختان ضروری هستند.
۱. تامین مواد مغذی و ضروری
کود مرغی با تأمین نیتروژن، فسفر و پتاسیم، نیازهای تغذیه‌ای درختان بادام را برآورده می‌کند و به رشد بهینه آن‌ها کمک می‌کند. کود مرغی می‌تواند حاوی 2 تا 3 درصد نیتروژن، 1 تا 2 درصد فسفر و 1 تا 2 درصد پتاسیم باشد.
۲. بهبود ساختار خاک
مواد آلی موجود در کود مرغی به بهبود ساختار خاک، افزایش تهویه و نفوذپذیری آن کمک می‌کنند که این امر به رشد ریشه‌ها و جذب بهتر مواد مغذی می‌انجامد.
۳. افزایش ظرفیت نگهداری آب
کود مرغی با افزایش محتوای مواد آلی خاک، ظرفیت نگهداری آب را بهبود می‌بخشد که در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، مانند کرمان و یزد، این ویژگی اهمیت ویژه‌ای دارد.
۴. تأثیر طولانی‌مدت
استفاده از کود مرغی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روی خاک داشته باشد و باعث بهبود دسترسی گیاهان به مواد مغذی شود که این تأثیرات معمولاً به مدت چند سال ادامه دارند.