کود ازتو مکس 40%

کود اوره (CO(NH₂)₂)، که دارای ۴۶٪ نیتروژن است، یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین منابع نیتروژن در کشاورزی مدرن محسوب می‌شود. این کود محلول، که از واکنش آمونیاک (NH₃) و دی اکسیدکربن (CO₂) در شرایط خاص تولید می‌شود، به دلیل خاصیت جذب سریع و تأثیرگذاری بر رشد گیاهان، به یکی از پایه‌های اصلی کشاورزی در سراسر جهان تبدیل شده است.

اوره به راحتی در آب حل می‌شود و قابلیت جذب بالایی دارد، اما در صورت نگهداری نادرست و عدم رعایت شرایط مصرف، ممکن است نیتروژن آن به صورت گاز آمونیاک در جو منتشر شده و باعث آلودگی محیط زیست گردد.

ویژگی‌ها و کاربردهای اوره

• نیتروژن بالا (۴۶٪): اوره منبع غنی نیتروژن است که برای تقویت رشد گیاهان، به ویژه غلاتی چون گندم و ذرت، بسیار مؤثر است. نیتروژن موجود در اوره به گیاهان کمک می‌کند تا پروتئین‌ها و کلروفیل‌های خود را تولید کنند.

• حلالیت سریع: این ویژگی اوره را به گزینه‌ای مناسب برای آبیاری قطره‌ای و محلول‌پاشی تبدیل کرده است.

• تأثیر بر رشد درختان: اوره در درختان میوه مانند پسته، سیب، و زیتون باعث بهبود رشد، افزایش تولید میوه و افزایش بازده محصول می‌شود.

جایگزین‌های کود اوره

با وجود اهمیت اوره، برخی از کشاورزان به دنبال جایگزین‌های مؤثرتر و کم‌اثرتر بر محیط زیست هستند. یکی از جایگزین‌های رایج، ازت مایع است که به دو شکل عمده در کشاورزی کاربرد دارد:

1. آمونیاک بی‌آب (NH₃ مایع): حاوی ۸۲٪ نیتروژن خالص است و به دلیل غلظت بالای نیتروژن، به حجم کمتری نیاز دارد. این کود به صورت مایع و تحت فشار به عمق خاک تزریق می‌شود.

2. محلول اوره-آمونیوم نیترات (UAN): این کود مایع ترکیبی از اوره، آمونیوم نیترات و آب است و درصد نیتروژن آن بین ۲۸ تا ۳۲٪ متغیر است.

مزایای ازت مایع:

• کاهش آلودگی محیط زیست و کاهش تبخیر نیتروژن به گاز آمونیاک.

• کارایی بالاتر در جذب نیتروژن توسط گیاه.

• مناسب برای استفاده در کشاورزی مکانیزه و برای پوشش سریع‌تر زمین‌های بزرگ.

کود ازتومکس: جایگزین ایده‌آل برای اوره

در کنار کود اوره و سایر جایگزین‌های نیتروژنی، کود ازتومکس یک انتخاب جدید و مؤثر برای کشاورزان است. این کود مایع، که بر پایه نیتروژن ارگانیک و بیولوژیکی تولید می‌شود، به‌طور ویژه برای بهبود عملکرد گیاهان طراحی شده است.

• مزایای ازتومکس:

  • نیتروژن ارگانیک با فرمولاسیون پیشرفته: ازتومکس شامل نیتروژن مایع ارگانیک است که با استفاده از تکنولوژی‌های نوین ترکیب شده و کارایی بالاتری نسبت به اوره دارد.

  • کمترین تأثیر بر محیط زیست: برخلاف اوره که می‌تواند به سرعت به گاز آمونیاک تبدیل شود و آلودگی محیطی ایجاد کند، ازتومکس به‌گونه‌ای طراحی شده که مصرف نیتروژن را بهینه می‌کند و میزان آلودگی را به حداقل می‌رساند.

  • قابلیت جذب سریع و کارایی بیشتر: ازتومکس به‌راحتی در خاک و از طریق آبیاری قطره‌ای جذب می‌شود و باعث رشد سریع‌تر گیاهان می‌شود.

  • کاهش هزینه‌ها و بهبود کیفیت محصول: با استفاده از ازتومکس، کشاورزان می‌توانند با هزینه‌ای کمتر، محصولاتی با کیفیت بالا و حجم بیشتر تولید کنند.

کود ازتومکس به‌ویژه برای زمین‌های خشک و نیمه خشک که در معرض کمبود نیتروژن هستند، گزینه‌ای عالی به شمار می‌آید. همچنین این کود به دلیل کاهش تبخیر نیتروژن و تأثیرات مثبت آن بر خاک، یک انتخاب سبز و پایدار برای کشاورزی است.

خواص کود اوره برای درختان

کود اوره در درختان میوه و همچنین درختان جوان به طور قابل توجهی به رشد و باردهی آنها کمک می‌کند:

• افزایش حجم میوه: درختانی مانند سیب و پسته با استفاده صحیح از اوره، می‌توانند محصولاتی با کیفیت بالاتر و اندازه بزرگ‌تر تولید کنند.

• تقویت رشد شاخه‌ها: مصرف اوره در درختان جوان مانند نهال‌های گردو یا زیتون موجب افزایش رشد سالانه شاخه‌ها و جوانه‌های جدید می‌شود.

عوارض مصرف اوره

با وجود فواید زیاد اوره، استفاده نادرست یا بیش از حد از آن می‌تواند عوارض زیادی به همراه داشته باشد، از جمله:

• آلودگی محیط زیست: تبخیر نیتروژن و تبدیل آن به گاز آمونیاک می‌تواند به آلودگی آب‌ها و هوا منجر شود.

• تأثیرات منفی بر سلامت خاک: مصرف زیاد اوره می‌تواند باعث افزایش اسیدیته خاک و کاهش کیفیت آن شود.

 

 

جایگزین کود اوره

یکی از مهمترین جایگزین های کود اوره در کشاورزی، استفاده از نیتروژن مایع (ازت مایع) است که به شکل ترکیبات قابل جذب برای گیاهان ارائه میشود. این جایگزین ها به جای فرم جامد اوره، نیتروژن را به صورت مایع در اختیار خاک و گیاه قرار میدهند و مزایایی مانند کارایی بالاتر، کاهش آلودگی محیط زیست و کنترل بهتر در مصرف را دارند.

ازت مایع چیست؟

ازت مایع در کشاورزی معمولاً به دو شکل اصلی استفاده میشود:

۱. آمونیاک بی آب (NH₃ مایع):

• این ترکیب، گازی است که تحت فشار به مایع تبدیل شده و حاوی ۸۲٪ نیتروژن خالص است، یعنی بالاترین غلظت نیتروژن در بین کودهای رایج!
• نحوه استفاده: بهطور مستقیم با دستگاه های خاص به عمق ۱۰-۱۵ سانتیمتری خاک تزریق میشود تا از تبخیر آن جلوگیری شود.
• مزایا:
  • نیاز به حجم کمتری دارد (به خاطر غلظت بالا).
  • هزینه حمل و نقل را کاهش میدهد.
  • نیتروژن آن به تدریج در خاک تبدیل به نیترات و آمونیوم شده و جذب گیاه میشود.

۲. محلول اوره-آمونیوم نیترات (UAN):

• یک کود مایع ترکیبی است که از اوره، آمونیوم نیترات و آب تشکیل شده و حدود ۲۸-۳۲٪ نیتروژن دارد.
• نحوه استفاده: به راحتی از طریق سیستم های آبیاری (مثل کود آبیاری) یا اسپری روی خاک اعمال میشود.
• مزایا:
  • ترکیب متعادلی از نیتروژن آمونیومی، نیتراتی و اورهای دارد که جذب سریع تر توسط گیاه را ممکن میکند.
  • تبخیر نیتروژن در مقایسه با کود اوره جامد کمتر است.
  • برای خاک های حساس به شوری مناسب تر است.

 

چرا ازت مایع بهتر از اوره است؟

• کاهش آلودگی: جلوگیری از انتشار آمونیاک به هوا و کاهش آبشویی نیترات به آبهای زیرزمینی.
• بازدهی بالاتر: گیاهان نیتروژن را با کارایی بیشتری جذب میکنند.
• صرفه جویی در زمان و هزینه: پوشش سریع تر زمین های بزرگ، особенно در کشاورزی مکانیزه.

⚠️ توجه: نیتروژن مایع خالص (N₂ مایع) که در دمای -۱۹۶°C نگهداری میشود، در کشاورزی کاربرد ندارد، چون گیاهان نمیتوانند نیتروژن خالص را جذب کنند! اصطلاح “ازت مایع” در کشاورزی معمولاً به ترکیباتی مانند آمونیاک مایع یا UAN اشاره دارد.

 

 

 

خواص کود اوره برای درختان

کود اوره یکی از مه مترین منابع تأمین نیتروژن برای درختان است و نقش کلیدی در رشد شاخه ها، برگ ها و میوه ها دارد. نیتروژن ۴۶٪ موجود در اوره، سوخت اصلی ساخت پروتئین ها، کلروفیل و آنزیم های درختان است. برای مثال، در باغ های سیب سِمیرُم یا نخلستان های بَم، استفاده از اوره باعث افزایش اندازه میوه و بهبود رنگ پذیری آنها میشود. در ادامه برخی از ویژگی های مهم و بارز اوره برای درختان را معرفی می‌کنیم:

۱. نیتروژن بالا (۴۶٪)

نیتروژن، سوخت اصلی ساخت پروتئین ها، کلروفیل (ماده سبز برگ ها) و هورمون های رشد درختان است. به عنوان مثال در باغهای پسته رفسنجان، مصرف ۴۰ کیلوگرم اوره در هکتار، تولید پسته را تا ۲۰٪ افزایش میدهد.

۲. حلالیت سریع

اوره در آب به راحتی حل میشود (۱۰۸ گرم در ۱۰۰ میلیلیتر آب). این ویژگی آن را برای آبیاری قطرهای (مثل باغ های زیتون رودبار) یا محلولپاشی برگ ها مناسب میکند. در مناطق کمباران مانند یزد، حل کردن اوره در آب و آبیاری بلافاصله پس از مصرف، از هدررفت نیتروژن جلوگیری میکند.

۳. مکانیسم جذب در خاک:

اوره پس از پخش در خاک (مثلاً در باغ های پسته رفسنجان یا مرکبات ساری)، توسط آنزیم اورهآز موجود در خاک به آمونیوم (NH₄⁺) و سپس نیترات (NO₃⁻) تبدیل میشود. این فرآیند در خاک های گرم و مرطوب (مانند شمال ایران) طی ۳-۵ روز انجام میگیرد، اما در مناطق خشک مانند یزد، به دلیل کمبود رطوبت، ممکن است تا ۲ هفته طول بکشد. نیتروژن آزادشده، مستقیماً توسط ریشه درختان جذب و به ساخت آمینواسیدها و پروتئین ها کمک میکند.

۴. تأثیر بر رشد درختان:

• درختان جوان (مانند نهال های گردو در آذربایجان غربی): اوره رشد سالانه شاخه ها را تا ۳۰٪ افزایش میدهد.
• درختان میوه بالغ (مانند انار در شیراز): مصرف ۲۰۰-۳۰۰ گرم اوره بهازای هر درخت، در دو نوبت (اوایل بهار و پس از برداشت)، اندازه میوه را تا ۱۵٪ بزرگتر میکند.
• درختان همیشه سبز (مانند زیتون در رودبار): اوره از زردی برگها (کلروز) جلوگیری کرده و بازده روغن زیتون را تا ۱۰٪ بهبود میبخشد.

 

یک تجربه واقعی:

در باغهای زیتون گرگان، مصرف ۲۰۰ گرم اوره به ازای هر درخت در اوایل بهار، باعث افزایش تولید روغن زیتون از ۱۵٪ به ۲۲٪ شد! اما اگر اوره در تابستان و بدون آبیاری استفاده شود، ۴۰٪ از نیتروژن آن تبخیر میشود.

 

عوارض کود اوره

استفاده نادرست یا بیش ازحد از کود اوره میتواند عوارض جدی برای خاک، گیاهان، منابع آب و حتی سلامت انسان به همراه داشته باشد. در ادامه برخی از این عوارض را معرفی می‌کنیم:

۱. هدررفت نیتروژن به صورت گاز آمونیاک (NH₃)

در خاک های قلیایی (pH بالای ۷.۵) مانند مناطق اصفهان یا یزد، اوره پس از تجزیه به آمونیوم (NH₄⁺)، بخشی از نیتروژن خود را به صورت گاز آمونیاک از دست میدهد. در شرایط دمای بالا (بالای ۳۰°C) و عدم آبیاری پس از مصرف، تا ۵۰٪ نیتروژن اوره تبخیر میشود. این پدیده نه تنها بازده کود را کاهش میدهد، بلکه آمونیاک منتشرشده باعث اسیدی شدن باران و آسیب به اکوسیستم های مجاور میشود.

۲. شست شوی نیترات (NO₃⁻) به آب های زیرزمینی

در خاکهای شنی و سبک (مثل مناطق سیستان یا گرگان)، نیترات حاصل از تجزیه اوره به راحتی توسط آب شسته شده و به منابع آب زیر زمینی نفوذ میکند. غلظت نیترات در آب های آشامیدنی برخی روستاهای خراسان رضوی به بیش از ۵۰ میلیگرم بر لیتر (حد مجاز: ۱۰ میلیگرم) رسیده که خطر مسمومیت نوزادان (سندرم کودک آبی) و افزایش احتمال سرطان را به همراه دارد.

۳. اسیدی شدن خاک

فرآیند نیتریفیکاسیون (تبدیل آمونیوم به نیترات) باعث تولید یون های هیدروژن (H⁺) و کاهش pH خاک میشود. در باغ های مرکبات ساری، مصرف مداوم اوره طی ۱۰ سال، pH خاک را از ۷.۲ به ۶.۱ رسانده که جذب عناصری مانند فسفر و کلسیم را مختل کرده است. اسیدی شدن خاک همچنین فعالیت میکروارگانیسم های مفید را کاهش میدهد.

۴. عدم تعادل تغذیه ای در گیاهان

مصرف بی رویه اوره (مثلاً در باغ های پسته کرمان) باعث تجمع نیتروژن در گیاه و کاهش جذب عناصری مانند پتاسیم، روی و بُر میشود. این عدم تعادل به ریزش میوه، کاهش کیفیت محصول (مثل پوکی پسته) و افزایش حساسیت به آفات منجر میشود.

 

 

زمان استفاده از کود اوره برای درخت

زمان مصرف کود اوره برای درختان به عوامل مختلفی مانند نوع درخت، شرایط اقلیمی، مرحله رشد و نوع خاک بستگی دارد. اما به طور کلی برخی از زمان ها را می‌توان برای استنفاده از کود اوره پیشنهاد کرد. در ادامه آن ها را معرفی خواهیم کرد:

در بیشتر مناطق ایران مانند باغ های سیب دماوند یا نخلستان های بوشهر، مصرف اوره در اوایل بهار (اسفند تا فروردین) پیش از بیدار شدن جوانه ها توصیه میشود. این زمان، نیتروژن لازم برای رشد شاخه های جدید و تشکیل جوانه های گل را فراهم میکند. مثلاً در باغهای پسته رفسنجان، مصرف ۲۰۰-۳۰۰ گرم اوره به ازای هر درخت در این دوره، رشد سالانه را تا ۲۵٪ افزایش میدهد.

 

زمان دومِ کلیدی، پس از برداشت میوه (شهریور تا آبان) است. این مرحله به درختان کمک میکند نیتروژن را در ریشه ها ذخیره کرده و برای مقاومت در برابر سرمای زمستان و رشد بهاره آماده شوند. برای مثال، در باغ های انار شیراز، استفاده از ۱۵۰ گرم اوره در مهرماه، ذخیره غذایی درخت را برای سال بعد تا ۳۰٪ بهبود میبخشد. در مناطق سردسیر مانند آذربایجان غربی، باید مصرف اوره را حداقل یک ماه پیش از شروع یخبندان انجام داد تا ریشه ها فرصت جذب نیتروژن را داشته باشند.

 

در فصل رشد فعال (خرداد تا مرداد) نیز میتوان اوره را برای تقویت میوه دهی استفاده کرد، اما با احتیاط! مثلاً در باغ های زیتون رودبار، مصرف ۱۰۰ گرم اوره در تیرماه، اندازه زیتون ها را تا ۱۵٪ افزایش میدهد. با این حال، در مناطق گرم و خشکی مانند کرمان، اوره حتماً باید همراه با آبیاری مصرف شود تا از تبخیر آمونیاک (تا ۶۰٪ در دمای بالای ۳۵°C) و سوختگی ریشه جلوگیری شود.

برای درختان جوان مانند نهال های گردو در تویسرکان، مصرف اوره در اردیبهشت و تیرماه (۵۰ گرم به ازای هر نهال) رشد شاخه ها را از ۲۰ به ۴۰ سانتیمتر میرساند، اما باید آن را در فاصله ۳۰ سانتیمتری تنه پخش کرد تا به ریشه ها آسیب نزند.

 

نکته حیاتی، پرهیز از مصرف دیرهنگام اوره در پایان تابستان است. مثلاً در باغ های هلو البرز، استفاده از اوره پس از مردادماه، رشد شاخه ها را تحریک کرده و آنها را در برابر سرمای پاییز آسیب پذیر میکند. همچنین در خاکهای قلیایی مانند اصفهان (pH بالای ۸)، اوره باید بلافاصله پس از مصرف آبیاری شود تا از هدررفت نیتروژن بهصورت گاز آمونیاک جلوگیری گردد. در مناطق پرباران شمالی مثل گیلان، بهتر است اوره را ۲۴ ساعت قبل از بارندگی پخش نکنید، زیرا باران شدید میتواند نیترات را تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار به آبهای زیرزمینی شست شو دهد.

 

بهطور کلی، اوره یک ابزار قدرتمند اما حساس است! بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که آن را هوشمندانه و متناسب با نیاز درخت، اقلیم و خاک مصرف کنید. مثلاً در نخلستان های خوزستان، تقسیم دوز سالانه اوره به ۳ نوبت (اسفند، اردیبهشت و تیر) بازدهی را تا ۳۵٪ افزایش میدهد، اما در خاک های شنی سیستان، استفاده از اوره با پوشش گوگردی (Slow-release) برای کاهش شست شوی نیترات ضروری است. یادتان باشد: آزمایش خاک هر ۲-۳ سال یکبار (خصوصاً در باغ های پرمصرف مانند پسته رفسنجان) بهترین راه برای تنظیم دقیق میزان و زمان مصرف اوره است!

 

 

نحوه استفاده از کود اوره

استفاده از کود اوره به عنوان منبع اصلی نیتروژن در کشاورزی، نیازمند درک دقیق فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیکی خاک است تا از بازدهی حداکثری و کاهش پیامد های منفی زیست محیطی اطمینان حاصل شود. در این قسمت نحوه استفاده از کود اوره را به صورت گام به گام آموزش خواهیم داد:

۱. مخلوط کردن اوره با خاک

اوره را همیشه روی سطح خاک پخش کنید و بلافاصله آن را با لایه بالایی خاک (عمق ۵ تا ۱۰ سانتیمتری) مخلوط نمایید.

چرا؟

اوره در تماس با هوا و رطوبت، به سرعت به گاز آمونیاک تبدیل میشود که تبخیر شده و هدر میرود. با مخلوط کردن اوره در خاک، این گاز در خاک محبوس شده و به تدریج به فرم های قابلجذب (نیترات) تبدیل میشود.

۲. اجتناب از تماس با برگها

کود را مستقیماً روی برگ ها نپاشید، زیرا اوره در مجاورت رطوبت (شبنم یا آب آبیاری) روی برگ ها حل شده و باعث سوختگی سلول های گیاهی میشود. اگر کود به اشتباه روی برگ ها ریخت، بلافاصله با آبپاش سبک آن را بشویید.

۳. استفاده همراه با آبیاری

پس از پخش اوره روی خاک، آبیاری سبک (حدود ۱ تا ۲ سانتیمتر آب) انجام دهید تا اوره در لایه های خاک نفوذ کند.

• توجه: آبیاری سنگین باعث شست شوی اوره به اعماق پایین تر خاک (خارج از دسترس ریشه) میشود.

۴. روش جایگذاری عمقی (برای درختان و محصولات ردیفی)

در روش جایگذاری عمقی، کود اوره را در شیارهای کم عمق (۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری) کنار ریشه گیاه بریزید و روی آن را با خاک بپوشانید. این روش برای خاک های سبک (شنی) یا مناطق بادخیز مناسب است، زیرا از تبخیر آمونیاک و شست شوی نیتروژن جلوگیری میکند.

۵. ترکیب با مواد اصلاح کننده خاک

اوره را میتوان با مواد آلی (مانند کمپوست) یا کودهای گوگرد دار (مثل سولفات پتاسیم) مخلوط کرد.

چرا؟
گوگرد، اسیدیته موضعی خاک را افزایش میدهد و از تبدیل آمونیاک به گاز جلوگیری میکند. مواد آلی نیز به تثبیت نیتروژن در خاک کمک میکنند.

۶. استفاده از اوره پوشش دار یا مهارکننده ها

در مناطق گرم یا خاک های قلیایی، از اوره پوشش دار (مثل اوره با پوشش گوگردی) یا مهارکننده های اورهآز (مثل NBPT) استفاده کنید.

چرا؟
این مواد، سرعت تجزیه اوره را کاهش داده و نیتروژن را به تدریج در اختیار گیاه قرار میدهند.

۷. پرهیز از مصرف در شرایط نامناسب جوی

• قبل از باران سنگین یا در هوای بسیار گرم و خشک، اوره مصرف نکنید.
• باران شدید باعث شست شوی اوره میشود و هوای گرم نیز تبخیر آمونیاک را افزایش میدهد.